Wyszukiwana fraza - in blanco - wyniki wyszukiwania:
Znaleziono artykułów 37:
Przedawnienie roszczeń z czynu niedozwolonego
12/2011
Wyrok SN z 15.7.2010 r., IV CSK 146/10
Ukryj fragment
Przewidziany w art. 442 § 2 KC dziesięcioletni termin przedawnienia dotyczy, oprócz sprawcy szkody, także osoby, która odpowiada z tego tytułu za niego jako za cudzy czyn.
Wyrok SN z 15.7.2010 r., IV CSK 146/10
Z uzasadnienia:
Wyrokiem z 28.7.2009 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo Edwarda K. przeciwko pozwanemu Bankowi H. S.A. o odszkodowanie do kwoty 223 260 zł, dalej idące żądanie powoda oddalił. Sąd Okręgowy ustalił, że powód jako inwestor zawarł w dniu 5.6.1997 r. z C. – Bank H. S.A., reprezentowanym przez Dariusza S., umowę o świadczenie usług maklerskich. W umowie C. zobowiązało się do otwarcia i prowadzenia rachunku papierów wartościowych, na którym miały być inwestowane papiery wartościowe inwestora i rachunku pieniężnego, dla gromadzenia jego środków pieniężnych oraz do sprzedaży i zakupu papierów wartościowych we własnym imieniu, lecz na rachunek udzielającego zlecenie inwestora. Umowa, zawarta na czas nieokreślony, miała być wykonywana za pośrednictwem Punktu Obsługi Klienta mieszczącego się w oddziale pozwanego banku w L. Dariusz S. był pracownikiem pozwanego, a od 1.4.2001 r. pracownikiem C. (obecna nazwa – Dom Maklerski Banku H. S.A.), którego jedynym akcjonariuszem jest Bank H. S.A. Powód miał do niego zaufanie, gdyż przedstawiał się jako bardzo dobry pracownik, był uczynny, w ocenie powoda prawidłowo wykonywał jego obsługę. Inny pracownik pozwanego Anna C. podpisała w okresie od 27.12.1999 r. do 16.6.2000 r. dokumenty wypłaty z rachunku pieniężnego powoda kolejno kwot: 17 600 zł, 16 000 zł, 81 000 zł, 25 000 zł, 15 000 zł, 10 000 zł. Pieniądze te pobierał z kasy Dariusz S. Były one pobierane na podstawie pełnomocnictwa in blanco udzielonego przez powoda na żądanie Dariusza S. na dokonywanie czynności na rachunku papierów wartościowych oraz na rachunku pieniężnym. Dariusz S. informował powoda, że pełnomocnictwo to jest potrzebne do sprawniejszego zakupu i sprzedaży akcji. Niezależnie od tego Dariusz S. przelał na swój rachunek z rachunku powoda, bez jego zgody kwoty 20 000 zł i 50 000 zł w grudniu 2000 r. i 6.4.2001 r. Druk przelewu powód podpisał sam, wyrażając zgodę na przelew wskazanych kwot z rachunku pieniężnego na rachunek inwestycyjny celem zakupu akcji. W pozostałym zakresie przelew został wypełniony przez Dariusza S. Korespondencję w sprawie wydania dokumentacji bezprawnie wypłaconych pieniędzy powód kierował do Domu Maklerskiego Banku H. S.A. od 8.11.2001 r. Na rachunek pieniężny powoda dokonano przelewu środków pieniężnych z rachunku Dariusza S. w lipcu 2000 r. i styczniu 2001 r. w łącznej kwocie 53 340 zł. W Punkcie Obsługi Klienta pozwanego banku w L. dochodziło do zagarnięcia przez pracowników, w tym Dariusza S. środków pieniężnych także na szkodę innych klientów. W związku z tym toczą się postępowania karne, a w postępowaniu przed Komisją Papierów Wartościowych nałożona została na Biuro Maklerskie pozwanego banku kara pieniężna w wysokości 100 000 zł.
W ocenie prawnej przytoczonych ustaleń Sąd Okręgowy przyjął, że pozwany bank odpowiada za doznaną przez powoda szkodę do wysokości bezprawnie pobranych z jego rachunków i niezwróconych mu środków pieniężnych z tytułu własnego czynu niedozwolonego na podstawie art. 415 KC. Zagarnięcie środków zgromadzonych na rachunku pieniężnym powoda przez Dariusza S. było bowiem możliwe z uwagi na nieprzestrzeganie przez pozwanego procedur bankowych, naruszanie regulaminów, tolerowanie działalności przestępczej pracownika i niewyciąganie wobec niego konsekwencji służbowych już po stwierdzeniu licznych uchybień i pozostawienie na dotychczasowym stanowisku. Pozwany odpowiada więc za brak należytego nadzoru.
Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia powoda Sąd Okręgowy wskazał, że do jego oceny będą mieć zastosowanie przepisy obowiązujących przed uchyleniem art. 442 KC przez art. 1 pkt 1 ustawy z 16.2.2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 80, poz. 538; dalej jako: ZmKCU). Uznał, że – ponieważ szkoda powoda wynikła z przestępstwa – zastosowanie będzie mieć dłuższy termin przedawnienia przewidziany w uchylonym art. 442 § 2 KC (obecnie: art. 4421 § 2 KC), który rozpoczął bieg 8.11.2001 r. i nie upłynął do wytoczenia przedmiotowego powództwa. Wobec braku zgody na cofnięcie pozwu w zakresie zwróconej powodowi kwoty 53 340 zł Sąd Okręgowy oddalił powództwo w tej części.
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego. W zakresie podniesionego w niej zarzutu przedawnienia roszczenia powoda Sąd Apelacyjny odwołał się do gramatycznej wykładni art. 442 § 2 KC, której argumenty – w jego przekonaniu – uzasadniają pogląd, że przyjęcie wydłużonego terminu przedawnienia jest niezależne od innych przesłanek, niż tylko spowodowanie szkody przestępstwem, co służyć ma wzmocnionej ochronie osób pokrzywdzonych kwalifikowanym czynem niedozwolonym. Oznacza to, że termin taki będzie mieć zastosowanie niezależnie od tego, czy poszkodowany skieruje swoje roszczenie do sprawcy czynu, czy też do innej osoby odpowiadającej za szkodę. Wskazał, że stanowisko takie wyrażone zostało już wcześniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w tym w wyroku z 16.1.2008 r. (IV CSK 380/07, OSNC Nr D/2008, poz. 102).
W skardze kasacyjnej pozwany bank w nawiązaniu do zarzutów apelacji i argumentacji je uzasadniającej zarzucił: naruszenie art. 442 § 1 i 2, art. 117 § 2, art. 362, art. 95 § 2 w zw. z art. 78 § 1 oraz art. 350 § 1 KPC przez sprostowanie przez Sąd Apelacyjny z urzędu zaskarżonego wyroku w części rozstrzygającej o kosztach postępowania apelacyjnego i zmianę ich kwoty z 2700 zł do 5400 zł.
We wnioskach skargi domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości, zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego oraz nakazanie powodowi zwrotu świadczenia wyegzekwowanego na podstawie zaskarżonego wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustanowienie w art. 442 § 2 KC wydłużonego do lat dziesięciu (obecnie według art. 4421 § 2, który ma tę samą konstrukcję – do lat dwudziestu), terminu przedawnienia, rozpoczynającego bieg od dnia popełnienia przestępstwa, niezależnie od tego, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, ma na celu [...]
Cena artykułu: 5 zł
Przerwanie biegu przedawnienia roszczeń z umowy zgłoszonej przez wierzyciela upadłego dłużnika
9/2011
Wyrok SN z 15.1.2010 r., I CSK 166/09
Ukryj fragment
Zgłoszenie sędziemu-komisarzowi przez wierzyciela upadłego wierzytelności wynikającej z umowy przerywa bieg przedawnienia nie tylko roszczenia o wykonanie umowy, ale i roszczeń o odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.
Wyrok SN z 15.1.2010 r., I CSK 166/09
Z uzasadnienia:
Wyrokiem z 29.11.2007 r. Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu zarzutów pozwanej spółki akcyjnej C. od nakazu zapłaty z 11.5.2005 r., zasądzającego od niej na rzecz powodowego S. kwotę 1 615 924,55 zł z ustawowymi odsetkami od 22.3.2005 r., uchylił nakaz zapłaty i zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 696 004,62 zł z odsetkami ustawowymi od 21.2.2005 r., a w pozostałej części powództwo oddalił. Ponadto, zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 954 934,03 zł – tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia.
Wyrokiem z 17.10.2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację strony powodowej w całości, a apelację strony pozwanej uwzględnił. Zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że oddalił powództwo o zapłatę kwoty 696 004,62 zł z odsetkami ustawowymi od 22.3.2005 r., uchylił wyrok w części orzekającej o odsetkach od tej kwoty za okres od 21.3.2005 r. i w tym zakresie postępowanie umorzył. Zmienił także zaskarżony wyrok w ten sposób, że kwotę 954 934,03 zł tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia podwyższył do kwoty 1 650 938,65 zł i zasądził ją z ustawowymi odsetkami od 19.5.2005 r.
U podstaw sprawy leży „umowa ubezpieczenia weksli komercyjnych” zawarta przez strony i Bank A. w dniu 8.2.2000 r., której przedmiotem było ubezpieczenie płatności ubezpieczającego, tj. strony pozwanej, za nabycie (zwane „indosem zwrotnym”) i wykup weksli komercyjnych – za pośrednictwem banku – od nabywców weksli komercyjnych, zwanych „deponentami”. Strona powodowa (ubezpieczyciel) zobowiązała się do wypłacenia deponentom wartości nominalnej weksli komercyjnych w przypadku niewypełnienia przez ubezpieczającego w terminie swego zobowiązania wobec deponentów. Szkodą w rozumieniu umowy było niedokonanie w terminie przez ubezpieczającego zapłaty na rzecz deponentów. Ubezpieczenie obejmowało okres od 4.8.2000 r. do 15.10.2001 r. Roszczenie z tytułu ubezpieczenia powinno być zgłoszone przed upływem 30 dni od daty wykupu. Umowa przyznawała ubezpieczycielowi w razie wypłaty świadczenia deponentowi roszczenie wobec ubezpieczającego o zwrot wypłaconego świadczenia i kosztów związanych z jego wypłatą oraz roszczenie o zapłatę ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wypłaty lub poniesienia kosztów z nią związanych. Zabezpieczenie roszczenia ubezpieczyciela wobec ubezpieczającego stanowił m.in. weksel in blanco wręczony ubezpieczycielowi przez ubezpieczającego wraz z deklaracją wekslową w dniu 2.8.2000 r.
Na podstawie umowy z 8.2.2000 r. strona powodowa wypłaciła świadczenia ubezpieczeniowe trzem deponentom; w dniu 10.2.2005 r. kwotę 149 625,34 zł spółce akcyjnej D., w dniu 26.1.2005 r. kwotę 770 293,59 zł spółce z o.o. N.N., a w dniu 21.2.2005 r. kwotę 696 004,62 zł spółce z o.o. T. W okresie od 12.12.2001 r. do 16.5.2003 r. strona pozwana pozostawała w stanie upadłości. W toku postępowania upadłościowego – w dniu 11.3.2002 r. – spółka T. zgłosiła sędziemu-komisarzowi swoją wierzytelność, wynikającą ze stosunku prawnego powstałego na skutek emisji weksli komercyjnych. Dnia 21.3.2005 r. strona powodowa wypełniła otrzymany weksel in blanco na kwotę 1 615 924,55 zł, tj. sumę świadczeń ubezpieczeniowych wypłaconych wymienionym deponentom, a następnie wystąpiła do sądu o wydanie na podstawie wypełnionego weksla nakazu zapłaty przeciwko stronie pozwanej.
W ocenie Sądu Okręgowego, strona powodowa wypełniła otrzymany weksel in blanco w znacznej części niezgodnie z deklaracją wekslową. W chwili, w której go uzupełniała, była upoważniona do wpisania jedynie kwoty 696 004,62 zł, wypłaconej spółce T. Jeszcze mniej korzystna dla strony powodowej okazała się ocena prawidłowości uzupełnienia weksla in blanco dokonana przez Sąd Apelacyjny. Zdaniem tego sądu, strona powodowa w chwili uzupełniania weksla in blanco nie była upoważniona do wpisania nawet kwoty 696 004,62 zł, wypłaconej spółce T. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego, że deklaracja wekslowa, zgodnie z zapatrywaniem wyrażonym w wyroku SN z 15.5.2008 r. (I CSK 548/07, OSNC-ZD Nr B/2009, poz. 49), upoważniała stronę powodową do uzupełnienia weksla in blanco tylko o kwotę roszczeń jeszcze nieprzedawnionych. Uznał przy tym, że roszczenie strony powodowej wobec strony pozwanej o zwrot kwoty 696 004,62 zł wypłaconej spółce T. w dniu wypełnienia weksla in blanco było już przedawnione.
Strona powodowa, skarżąc wyrok Sądu Apelacyjnego jedynie w części uwzględniającej apelację strony pozwanej, powołała jako podstawy kasacyjne naruszenie art. 518 § 1 pkt 1 i 4 oraz art. 828 § 1 KC.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na etapie postępowania kasacyjnego spór ogniskuje się wokół pytania, czy roszczenie regresowe strony powodowej wobec strony pozwanej z tytułu wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego spółce T. było już przedawnione w dniu wypełnienia przez stronę powodową weksla in blanco. Jeżeli nie, weksel w zakresie obejmującym to roszczenie, czyli do kwoty 696 004,62 zł, może być skutecznie dochodzony, ponieważ deklaracja wekslowa upoważniała stronę powodową do jego wypełnienia na kwotę roszczeń regresowych nieprzedawnionych.
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd stron, że umowa z 8.2.2000 r. nie była umową gwarancji, lecz umową ubezpieczenia na cudzy rachunek; ubezpieczała interes majątkowy deponentów weksli komercyjnych – oni byli ubezpieczonymi, a strona pozwana ubezpieczającym. Strona powodowa nie udzieliła gwarancji wykonania zobowiązań strony pozwanej wobec deponentów, lecz zobowiązała się do zapłaty im odszkodowania za niewykonanie przez stronę pozwaną swych zobowiązań wobec deponentów.
Takie – zasługujące na [...]
Cena artykułu: 5 zł
Indos – termin do dokonania protestu
15/2009
Wyrok SN z 15.5.2008 r., I CSK 488/07
Ukryj fragment
Indos po upływie terminu ustanowionego do dokonania protestu z powodu niezapłacenia ma skutki przelewu, choćby posiadacz weksla został zwolniony od sporządzenia protestu.
Wyrok SN z 15.5.2008 r., I CSK 488/07
Z uzasadnienia:
Sąd Okręgowy po rozpoznaniu zarzutów pozwanych, Elżbiety G. i Mieczysława G., utrzymał w mocy nakaz zapłaty, uwzględniający powództwo spółki akcyjnej „U.” o zasądzenie solidarnie od pozwanych kwoty 240 036,23 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. Sąd Apelacyjny, na skutek apelacji pozwanych, zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że nakaz zapłaty uchylił i powództwo oddalił.
Stan faktyczny stanowiący podstawę wyroku Sądu Apelacyjnego obejmuje następujące ustalenia.
Dnia 22.11.2000 r. pozwana zawarła ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością „A.” (dostawcą) umowę o współpracy handlowej. W celu zabezpieczenia roszczeń dostawcy, wynikających ze sprzedaży towarów pozwanej w ramach umowy o współpracy handlowej, pozwana wręczyła dostawcy weksel in blanco. W dniu 20.2.2001 r. pozwana zawarła umowę ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością „B.”. Umowa ta dotyczyła zabezpieczenia za pomocą weksla in blanco roszczeń spółki „B.” z tytułu sprzedaży towarów. Punkt 4 umowy stanowił, że w przypadku nieuregulowania całości lub części zobowiązań przez wystawcę weksla in blanco w terminach oznaczonych w fakturach, jego odbiorca może go wypełnić na kwotę należności wraz z odsetkami ustawowymi i dodatkowymi kosztami. Jako załącznik do tej umowy został wymieniony weksel in blanco, podpisany przez pozwaną w charakterze wystawcy, a przez pozwanego w charakterze poręczyciela. W dniu 28.2.2001 r. spółka „B.” wstąpiła w prawa spółki „A.” (nabyła jej przedsiębiorstwo), o czym tego samego dnia pisemnie zawiadomiła pozwanych. Weksel in blanco wymieniony jako załącznik umowy pozwanej ze spółką „B.” był tym wekslem, który pozwana wręczyła wcześniej spółce „A.”. Spółka „B.” wypowiedziała pozwanej umowę, którą pozwana zawarła ze spółką „A.”, a w dniu 24.10.2001 r. wypełniła podpisany przez pozwanych weksel in blanco na kwotę 240 036,23 zł, płatną spółce „B.”, bez protestu, w dniu 5.11.2001 r. Następnie, w dniu 23.6.2003 r., wypełniony weksel indosowała na stronę powodową, czyli spółkę „U.”, i ten właśnie weksel stanowił podstawę nakazu zapłaty z 31.1.2005 r., który Sąd Okręgowy utrzymał w mocy, a Sąd Apelacyjny uchylił, oddalając powództwo.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powództwo należało oddalić, ponieważ strona powodowa nie wykazała nabycia weksla od spółki „B.”. Indos dokonany przez spółkę „B.” po upływie terminu do protestu z powodu odmowy zapłaty (art. 20 ustawy z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe, Dz.U. Nr 37, poz. 282; dalej jako: PrWeksl), a więc mający jedynie skutki przelewu, nie mógł przenieść praw z weksla na stronę powodową, gdyż w sprawie nie zostało wykazane nabycie praw z weksla przez spółkę „B.” od spółki „A.”. Za oddaleniem powództwa w ocenie Sądu Apelacyjnego przemawiało także skuteczne podniesienie przez pozwanych zarzutu przedawnienia roszczeń zabezpieczonych wekslem, czyli roszczeń ze stosunku podstawowego. Roszczenia te stały się wymagalne w październiku 2001 r., a więc dwuletni termin ich przedawnienia, przewidziany w art. 554 KC, upłynął przed terminem wniesienia pozwu (8.10.2004 r.).
Strona powodowa skarżąc w całości wyrok Sądu Apelacyjnego przytoczyła jako podstawy kasacyjne naruszenie art. 17 i 20 w zw. z art. 103 PrWeksl oraz art. 65, 551 i 351 KC.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 20 ust. 1 zd. 2 PrWeksl – stosującego się na podstawie art. 103 ust. 1 PrWeksl także do weksla własnego – indos nie wywiera swych zwykłych skutków określonych w art. 14 ust. 1, art. 15, art. 16 ust. 2 i art. 17 PrWeksl, lecz [...]
Cena artykułu: 5 zł
Kilka uwag o wymogach formalnej legitymacji wekslowej
10/2009
Mateusz Królikowski
Ukryj fragment
W artykule poddano analizie wybrane problemy z zakresu wymogów formalnej legitymacji wekslowej, w dużej mierze różnie interpretowane w doktrynie lub budzące wątpliwości. Przedstawiono konkretne problemy dotyczące charakteru prawnego legitymacji formalnej. Podjęta została próba odpowiedzi na pytanie, co oznacza zwrot „mieć weksel”, a także zagadnienie wpływu wadliwości czynności prawnej indosu na byt legitymacji formalnej i „poprawienia” legitymacji formalnej. Autor zadaje także pytanie, czy legitymowany materialnie może stworzyć sobie legitymację wekslową, w sytuacji, gdy mu ona nie przysługuje.
Charakter prawny formalnej legitymacji wekslowej
Artykuł 16 ust. 1 Prawa wekslowego1 stanowi, że „będzie uważany za prawnego posiadacza, kto ma weksel i wykaże prawo swoje nieprzerwanym szeregiem indosów…”. Ustawodawca wprowadza tu pewne domniemanie. Podstawą domniemania jest spełnienie określonych w ustawie wymogów, które dają legitymację formalną2. W myśl pierwszego wymogu należy „mieć weksel”. Drugim wymogiem jest „wykazanie prawa swojego nieprzerwanym szeregiem indosów3.” Spełnienie tych wymogów przez określony podmiot jest równoznaczne z istnieniem po jego stronie legitymacji formalnej. Wnioskiem domniemania jest z kolei przysługiwanie wierzytelności wekslowej. Ten, kto ma legitymację formalną, będzie uważany za wierzyciela wekslowego.
Legitymowany formalnie nie zawsze będzie w rzeczywistości uprawniony. Wierzyciel, któremu faktycznie przysługują prawa z weksla, jest tradycyjnie określany jako legitymowany materialnie4. Wzorcową i najczęściej występującą w praktyce sytuacją jest ta, w której legitymacja formalna pokrywa się z legitymacją materialną. Może się jednak zdarzyć tak, jak wskazano, że legitymowany wekslowo nie jest faktycznie uprawniony. Przykładem może być złodziej, który ukradł dokument i przerobił go w odpowiedni sposób. Może być również tak, że legitymowany materialnie nie będzie miał legitymacji formalnej. Można by tu wskazać na dziedziczenie weksla, gdy szereg indosów nie wskazuje na spadkobiercę jako na ostatniego uprawnionego.
Należy ogólnie opisać skutki, jakie wywołuje przysługiwanie legitymacji formalnej, a także rolę, jaką ona pełni w obrocie wekslowym. Ustalenia te będą miały wpływ na dalsze, szczegółowe rozważania. Ten, kto ma legitymację formalną, jest uważany za prawnego posiadacza weksla. Jej znaczenie jest jednak o wiele większe. Tylko legitymowany formalnie może przenieść weksel przez indos5. Legitymowany wekslowo nabywca dokumentu w drodze indosu nabywa wierzytelność w takim kształcie, jaki wynika z samej treści dokumentu. Dłużnik nie może zatem podnosić wobec niego zarzutów, jakie miał wobec poprzednich wierzycieli (art. 17 PrWeksl). Co więcej, możliwe jest nabycie wierzytelności od nieuprawnionego, o ile przysługuje mu legitymacja formalna (art. 16 ust. 2 PrWeksl)6.
Jednocześnie, istnienie legitymacji formalnej wierzyciela ma istotne znaczenie dla relacji z dłużnikiem wekslowym. Dłużnik nie może żądać innych dowodów przysługiwania prawa, gdy posiadacz weksla jest legitymowany formalnie. Legitymacja formalna działa jednak także na korzyść dłużnika. Zostaje on zwolniony z długu, nawet gdy legitymowany formalnie nie był faktycznie uprawniony, chyba że zostanie mu wykazany podstęp lub rażące niedbalstwo (art. 40 ust. 3 PrWeksl)7.
Rola legitymacji wekslowej jest, co starano się ukazać, znacząca. Przejawia się ona w relacjach między różnymi uczestnikami obrotu wekslowego. Osoby te są dla siebie często anonimowe. Weksel jest papierem wartościowym, który jest z założenia przeznaczony do obrotu. W związku z tym interpretacja norm wyznaczających wymogi legitymacji formalnej powinna mieć na uwadze pewność obrotu. W doktrynie podkreśla się, że ustalenie, czy komuś przysługuje legitymacja formalna, powinno być wynikiem wyłącznie wykładni treści weksla8. Wszelkie okoliczności pozawekslowe nie mają znaczenia dla bytu legitymacji formalnej.
Powstaje pytanie, czy legitymowany formalnie powinien odnosić korzyści, gdy w rzeczywistości nie przysługują mu żadne uprawnienia, lub przysługują, ale w mniejszym zakresie. Ustawodawca wprowadza pewne mechanizmy, które chronią dłużnika, czy właściciela, który utracił posiadanie weksla. Załóżmy, że weksel skradziono, a następnie zbyto. Właściciel będzie mógł żądać zwrotu dokumentu, o ile udowodni złą wiarę nabywcy9. Podobnie dłużnik może odmówić zapłaty, jeżeli jego podpis na wekslu został sfałszowany. Ciężar dowodu spoczywa jednak na tym, kto neguje uprawnienia legitymowanego formalnie. Wymaga podkreślenia, że okoliczności te nie mają wpływu na byt legitymacji wekslowej. Jej istnienie zależy od spełnienia wymogów o charakterze czysto formalnym. Ewentualny dowód braku uprawnień po stronie władającego dokumentem pozbawi go legitymacji materialnej, lecz nie legitymacji formalnej.
Istnienie legitymacji formalnej jest uzależnione od spełnienia dwóch wymogów. Po pierwsze, należy „mieć weksel”. Powstaje pytanie, jak należy w tym kontekście rozumieć zwrot „mieć”? Drugim wymogiem jest „wykazanie prawa swojego nieprzerwanym szeregiem indosów”. Pierwszy indos musi pochodzić od remitenta. Każdy kolejny od indosatariusza z poprzedniego indosu. Ostatni indos musi wskazywać na tego kto „ma” weksel, chyba że jest in blanco10. Znaczenie tego wymogu budzi wiele wątpliwości. Przykładowo, powstaje pytanie, kiedy zaistnieje przerwa w szeregu indosów? Czy ewentualnie powstałą przerwę można jakoś „zlikwidować”? Jaki jest wpływ oświadczeń osób trzecich, złożonych na wekslu w miejscu przeznaczonym dla indosu? Czy wadliwość czynności prawnych indosu może mieć wpływ na byt legitymacji formalnej? Jak należy oceniać rozbieżności w oznaczeniu indosanta z oznaczeniem indosatariusza z poprzedniego indosu?
W dalszej części artykułu poddane zostaną analizie [...]
Cena artykułu: 6 zł
Umowa leasingu – stosowanie przepisów
9/2009
Wyrok SN z 15.5.2008 r., I CSK 548/07
Pokaż fragment
Faktura bez podpisu jako podstawa wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
6/2009
dr Bartosz Draniewicz
Pokaż fragment
Ochrona prawna konsumenta w obrocie bankowym. Nowe rozwiązania prawne
– sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej (11.5.2007 r., WPAiE Uniwersytetu Wrocławskiego)
23/2008
Pokaż fragment
Zarzut od nakazu zapłaty
10/2008
Wyrok SN z 14.11.2006 r., II CSK 205/06
Ukryj fragment
Jeżeli po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty okaże się, że zobowiązanie wekslowe pozwanego nie powstało, sąd powinien uwzględnić powołany w pozwie stosunek podstawowy także wtedy, gdy podstawą żądania powoda był weksel wystawiony w celu zabezpieczenia innego stosunku prawnego łączącego strony.
Wyrok SN z 14.11.2006 r., II CSK 205/06
Uzasadnienie:
W dniu 18.9.2003 r. Sąd Okręgowy wydał nakaz zapłaty, którym orzekł, że pozwani: Przedsiębiorstwo Rolne „R.” spółka z o.o. w K., Roman S., Barbara S., Jerzy G., Paweł B. i Jerzy W. mają w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłacić solidarnie powodowi Bankowi Polska Kasa Opieki S.A. w W., IV Oddział w P., kwotę 189 229,53 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania albo wnieść w tym terminie zarzuty.
Po rozpoznaniu sprawy na skutek zarzutów Przedsiębiorstwa Rolnego „R.” spółki z o.o. w K., Romana S., Barbary S., Jerzego G. i Pawła B., Sąd Okręgowy wyrokiem z 17.11.2004 r. uchylił w stosunku do wymienionych pozwanych wydany nakaz zapłaty i zasądził od nich solidarnie na rzecz powoda kwotę 75 820,43 zł z ustawowymi odsetkami od 5.8.2003 r., natomiast dalej idące powództwo oddalił. Istotne elementy stanu faktycznego przyjętego za podstawę orzeczenia przedstawiały się następująco.
W dniu 31.12.1997 r. pozwana spółka zawarła z Powszechnym Bankiem Gospodarczym S.A. – Grupa Pekao S.A. Oddział w P. umowę kredytową nr 1. Udzielony na jej podstawie kredyt został spłacony w ten sposób, że 30.9.1998 r. spółka zawarła umowę kredytową nr 2 i otrzymanym kredytem spłaciła zobowiązanie wynikające z umowy nr 1. Zgodnie z umową kredytową nr 2, Powszechny Bank Gospodarczy S.A. – Grupa Pekao S.A. Oddział w P. udzielił spółce kredytu dewizowego w wysokości 266 484,74 DEM, na zabezpieczenie którego spółka wręczyła weksel in blanco wraz z pisemną deklaracją. Bank miał prawo wypełnić otrzymany weksel na sumę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu kredytu z odsetkami, prowizją i innymi kosztami. Za zobowiązanie kredytowe spółki poręczyli Roman S., Barbara S., Jerzy G., Sylwia G. i Paweł B., składając podpisy na wekslu i deklaracji. Zabezpieczeniem zobowiązania wynikającego z umowy nr 2 były ponadto zawarte przez spółkę 30.9.1998 r. umowy przewłaszczenia stada krów o wartości 270 000 zł oraz maszyn i urządzeń rolniczych o wartości 253 100 zł.
W dniu 17.11.1998 r. pozwana spółka zawarła z Powszechnym Bankiem Gospodarczym S.A. – Grupa Pekao S.A. Oddział w P. kolejną umowę kredytową oznaczoną nr 3. Na podstawie tej umowy Bank udzielił spółce kredytu dewizowego w wysokości 197 400 DEM, na zabezpieczenie którego spółka wręczyła weksel in blanco. Zgodnie z deklaracją wekslową, Bank miał prawo wypełnić otrzymany weksel na sumę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu kredytu wraz z odsetkami, prowizją i innymi kosztami. Za wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy kredytowej nr 3 poręczyli pozwani Roman S., Barbara S., Jerzy G., Paweł B. i Jerzy W., składając podpisy na wekslu i deklaracji. Zabezpieczeniem zobowiązania wynikającego z umowy kredytowej nr 3 była ponadto zawarta 17.11.1998 r. umowa przewłaszczenia maszyn i urządzeń rolniczych o wartości 530 319 zł. W dniach 26.2. i 31.5.1999 r. pozwana spółka zawarła z Powszechnym Bankiem Gospodarczym S.A. – Grupa Pekao S.A. Oddział w P. kolejne umowy przewłaszczenia ruchomości na zabezpieczenie zobowiązań wynikających z umów kredytowych nr 2 i 3.
W dniu 1.12.1998 r. Powszechny Bank Gospodarczy S.A. – Grupa Pekao S.A. został wykreślony z rejestru handlowego w związku z połączeniem się z powodowym Bankiem Polska Kasa Opieki S.A. z siedzibą w W.
Pismem z 10.5.2001 r. powodowy Bank wezwał pozwaną spółkę do zapłaty kwoty 975 372,82 zł obejmującej zadłużenie wynikające – według stanu na dzień 1.4.2001 r. – z umów kredytowych: nr 2 w wysokości 600 229,44 zł i nr 3 w wysokości 375 143,38 zł. Następnie, 14.5.2001 r. uzupełnił otrzymany od pozwanej spółki weksel in blanco, za zapłatę którego poręczyli Roman S., Barbara S., Jerzy G., Paweł B. i Jerzy W., na kwotę 633 508,29 zł, określając termin płatności na dzień 25.5.2001 r. Listami poleconymi z 14.5.2001 r., zawiadomił pozwanych o wypełnieniu weksla na kwotę 633 508,29 zł wynikającą z umowy kredytowej nr 2 i wezwał ich do zapłaty. Równocześnie zlecił dokonanie wyceny maszyn i urządzeń rolniczych oraz zwierząt hodowlanych objętych umowami przewłaszczenia. Ruchomości te zostały wycenione przez rzeczoznawcę na kwotę 619 180 zł i o tę kwotę powód zmniejszył zadłużenie spółki. W wyniku dokonanego zarachowania, według stanu na dzień 1.8.2001 r., pozostały do zapłaty: z umowy kredytowej nr 2 odsetki w kwocie 189 229,53 zł, a z umowy nr 3 kapitał w kwocie 167 411 zł oraz odsetki w kwocie 118 268,37 zł.
Wnosząc pozew w niniejszej sprawie powód dołączył weksel wypełniony na kwotę 633 508,29 zł i twierdził, że zabezpiecza on zobowiązanie wynikające z umowy kredytowej nr 2. W rzeczywistości weksel ten wręczony został na zabezpieczenie zobowiązania z umowy kredytowej nr 3, natomiast weksel dany na zabezpieczenie zobowiązania z umowy nr 2 dołączony został do akt innej, toczącej się równolegle sprawy. Wynika to z porównania podpisów złożonych przez poręczycieli na wekslach i sporządzanych do nich deklaracjach. Ze sprzedaży przewłaszczonych ruchomości, wycenionych na kwotę 619 180 zł, powód uzyskał kwotę 900 000 zł.
Sąd Okręgowy uznał, że podniesiony przez pozwanych zarzut wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z upoważnieniem wynikającym z deklaracji jest uzasadniony, ponieważ weksel wręczony na zabezpieczenie określonej wierzytelności nie może być później wykorzystany dla dochodzenia innej wierzytelności. Zatem zobowiązanie wekslowe pozwanej spółki, która weksel wręczyła, oraz pozwanych, którzy podpisali go jako poręczyciele, nie powstało. Pozwani podnieśli jednak zarzuty dotyczące stosunku podstawowego, jakim było zawarcie umowy kredytowej nr 2, wobec czego zasadność roszczenia podlegać musi ocenie w świetle postanowień tej umowy. Jeżeli deklaracja wekslowa, upoważniająca uprawnionego posiadacza weksla in blanco do wypełnienia go w uzgodniony sposób, czyni zadość – w zakresie zabezpieczenia spłaty długu wystawcy takiego weksla przez inne osoby składające deklarację – przesłankom poręczenia cywilnego za dług przyszły, uzasadniona jest odpowiedzialność tych osób z umowy poręczenia. W niniejszej sprawie – stwierdził Sąd Okręgowy – dołączona do pozwu deklaracja wekslowa czyni zadość wymaganiom określonym w art. 876 § 1 KC, wobec czego między poprzednikiem prawnym powoda a pozwanymi Romanem S., Barbarą S., Jerzym G. i Pawłem B. doszło do zawarcia umowy poręczenia. Wymienieni pozwani odpowiadają więc – solidarnie z pozwaną spółką jako kredytobiorcą – za zobowiązania wynikające z umowy kredytowej nr 2. Skoro jednak powód uzyskał ze sprzedaży przewłaszczonych ruchomości kwotę 900 000 zł, powinien zaliczyć ją w całości na poczet zobowiązań pozwanej spółki, w tym na poczet kapitału z umowy nr 2 kwotę 484 056 zł, na poczet kapitału z umowy nr 3 kwotę 302 535 zł i na poczet odsetek z umowy nr 2 kwotę 113 409 zł. Z umowy kredytowej nr 2 pozostała zatem do zapłaty reszta odsetek w kwocie 75 820,43 zł i kwotę tę Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powoda, jako następcy prawnego Powszechnego Banku Gospodarczego S.A. – Grupa Pekao S.A.
Na skutek apelacji pozwanych Sąd Apelacyjny wyrokiem z 7.12.2005 r. zmienił powyższy wyrok i oddalił powództwo, stwierdzając, że dochodzenie roszczenia wynikającego z umowy kredytowej nr 2 na podstawie weksla wystawionego przy okazji zawierania innego kontraktu było równoznaczne z naruszeniem porozumienia wekslowego zawartego w związku ze sfinalizowaniem umowy nr 3. Zgodnie zaś z ustaloną judykaturą, zobowiązanie wekslowe osoby, która wręczyła weksel, nie powstaje w razie wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z otrzymanym upoważnieniem. Powód nie wykazał zatem, że pozwani byli zobowiązani z dołączonego do pozwu weksla do zapłaty zadłużenia wynikającego z umowy kredytowej nr 2. W tej sytuacji sąd I instancji nie miał prawa – skonstatował Sąd Apelacyjny – wydawać nakazu zapłaty. Skoro zaś w sprawie od początku nie było podstaw do wydania nakazu zapłaty, powód nie mógł później skutecznie powołać się na podstawę faktyczną i prawną wynikającą z łączącego strony stosunku podstawowego w postaci umowy nr 2. Oznaczało to bowiem – stwierdził Sąd Apelacyjny – zastąpienie dotychczasowej podstawy inną, odnoszącą się do innych norm prawa materialnego, co w świetle art. 495 § 2 KPC jest niedopuszczalne. Po wniesieniu zarzutów przedmiotem badania sądu I instancji mógł być jedynie stosunek prawny, w związku z którym wystawiono weksel, czyli umowa kredytowa nr 3, a tego stosunku prawnego powód, jako źródła zobowiązania pozwanych, nie powołał. Powód może wprawdzie – jak wynika z art. 495 § 3 KPC – powołać nowe fakty i dowody, lecz musi uczynić to w terminie tygodnia od doręczenia mu pisma zawierającego zarzuty, natomiast pismo powoda, wyjaśniające jakie weksle zabezpieczały spłatę kredytów udzielonych pozwanej spółce, złożone zostało po upływie tego terminu. W konsekwencji, przeniesienie sporu z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego było – zdaniem Sądu Apelacyjnego – niedopuszczalne.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego powód – powołując się na obydwie podstawy kasacyjne określone w art. 3983 § 1 KPC – wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W ramach pierwszej podstawy wskazał na naruszenie art. 65 KC przez jego niewłaściwe zastosowanie i art. 10 ustawy z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282) przez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że wystawienie weksla in blanco kreuje zobowiązanie abstrakcyjne. W ramach drugiej podstawy podniósł natomiast zarzut obrazy art. 233 § 1, art. 328 § 2, art. 382, art. 495 § 2 i art. 496 KPC.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
U podstaw rozstrzygnięcia podjętego zaskarżonym wyrokiem legło przekonanie Sądu Apelacyjnego o niedopuszczalności przeniesienia sporu z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego wynikającego z zawarcia umowy kredytowej nr 2. Przyczyną owej niedopuszczalności miała być przy tym okoliczność, że dołączony do pozwu weksel nie był tym, który pozwana spółka wręczyła na zabezpieczenie kredytu udzielonego na podstawie wymienionej umowy. Przedmiotem badania sądu I instancji po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty mógłby być [...]
Cena artykułu: 5 zł
Umowa leasingu – kara umowna
4/2008
Wyrok SN z 20.10.2006 r., IV CSK 154/06
Pokaż fragment
Oświadczenie woli; wystawienie i forma weksla
20/2007
Wyrok SN z 22.6.2006 r., V CSK 70/06
Ukryj fragment
1. Reguły wykładni oświadczeń woli należy stosować nie tylko do ustalenia treści złożonych oświadczeń woli, ale także do stwierdzenia, czy dane zachowania stron stanowią oświadczenia woli.
2. W razie naruszenia upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco przez wpisanie wyższej sumy od kwoty wierzytelności, dla której zabezpieczenia weksel in blanco został wręczony, osoba na nim podpisana staje się zobowiązana wekslowo w granicach, w jakich tekst weksla jest zgodny z upoważnieniem.
Wyrok SN z 22.6.2006 r., V CSK 70/06
Z uzasadnienia:
Sąd Okręgowy nakazem zapłaty z 20.9.2002 r. zasądził solidarnie od małżonków Kazimierza M. i Magdaleny M. na rzecz „K. B.”, spółki z o.o. w W., kwotę 469 391,77 zł z ustawowymi odsetkami od 26.8.2002 r. Po rozpoznaniu zarzutów pozwanych Sąd Okręgowy wyrokiem z 8.11.2004 r. obniżył zasądzoną sumę do 188 119,39 zł, a odsetki ustawowe od tej sumy zasądził od 27.8.2002 r.
Wyrokiem z 7.9.2005 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego. Podstawę wyroku Sądu Apelacyjnego stanowiły następujące ustalenia i oceny.
W dniu 17.11.2000 r. pozwany wręczył powódce weksel in blanco podpisany przez niego jako wystawcę, a przez pozwaną jako poręczycielkę, wraz z deklaracją wekslową upoważniającą powódkę do wypełnienia weksla w każdym czasie na sumę odpowiadającą zadłużeniu Jerzego Z., wobec powódki z tytułu niezwrócenia powódce kwot otrzymanych na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie Niemiec oraz przekroczenia granic pełnomocnictwa do dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym powódki; powódka deklarację wekslową otrzymała także od pozwanej. Pełnomocnictwo dla Jerzego Z. do dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym powódki zostało wystawione 21.11.2000 r. Kiedy oczywiste stało się zadłużenie Jerzego Z. wobec powódki, pozwany – który korzystał z pomocy Jerzego Z. przy wykonywaniu swego zobowiązania względem powódki – poręczył zapłatę jego długu. Było to poręczenie nie za dług przyszły, lecz za dług istniejący, skonkretyzowany co do wysokości. Podpisana przez pozwanego deklaracja wekslowa wręczona powódce określała zadłużenie Jerzego Z. w dniu 1.11.2000 r. na kwotę 127 846,09 zł oraz upoważniała powódkę do objęcia sumą wekslową również odsetek ustawowych od tej kwoty. Zgodnie z brzmieniem deklaracji wekslowej, data płatności weksla mogła być przez powódkę określona według swego uznania. Powódka wypełniła otrzymany blankiet wekslowy, wpisując jako sumę wekslową: kwotę 469 391,77 zł, jako datę wystawienia: 17.11.2000 r., jako termin płatności przyrzeczonej sumy wekslowej: 26.8.2002 r., jako remitenta: siebie; zastrzegła także, że weksel jest płatny w Banku Z. S.A. Odział w W. Kwota 188 119,39 zł zasądzona wyrokiem Sądu Okręgowego, uznanym przez Sąd Apelacyjny za trafny, obejmuje wymienioną w deklaracji wekslowej sumę zadłużenia Jerzego Z. (127 846,09 zł) oraz odsetki ustawowe od tej sumy za okres do 26.8.2002 r.
Pozwani skarżąc w całości wyrok Sądu Apelacyjnego jako podstawy kasacyjne przytoczyli: naruszenie art. 233 § 1 (w zw. z art. 382 § 1) oraz art. 328 § 2 (w zw. z art. 391 § 1) KPC, przez dokonanie ustaleń odmiennych od ustaleń sądu I instancji bez wskazania na niekompletność lub wadliwość ustaleń sądu I instancji oraz bez podania dowodów lub innych źródeł tych ustaleń, naruszenie art. 65 § 1 i 2 w zw. z art. 878 KC (wymienienie przez skarżących art. 876 KC nosi w kontekście motywów skargi kasacyjnej znamiona oczywistej omyłki), przez przyjęcie istnienia ważnie zawartej umowy poręczenia uzasadniającej wystawienie weksla przez pozwanego (stosunek podstawowy), naruszenie art. 6 KC, przez przyjęcie, że powódka, pomimo nieprawidłowego wystawienia weksla in blanco, nie była obowiązana dowieść istnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, oraz naruszenia art. 1 i 101 ustawy z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.; dalej jako: PrWeksl) w zw. z art. 65 § 1 KC, przez uznanie dokumentu dołączonego do pozwu za weksel własny, pomimo nieposiadania wszystkich cech weksla własnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z art. 382 i związanego z nim art. 381 KPC – przepisów ujmujących postępowanie apelacyjne jako kontynuację merytorycznego rozpoznania sprawy – wynika, że wyrok sądu II instancji musi opierać się na [...]
Cena artykułu: 5 zł
Rozwiązanie umowy leasingu
9/2007
Wyrok SN z 29.3.2006 r., IV CSK 96/05
Pokaż fragment
Protest wekslowy w orzecznictwie sądowym - cz. 2
21/2006
dr Robert Jastrzębski
Ukryj fragment
Regulacje dotyczące protestu wekslowego nie zmieniły się od ponad 70 lat - bowiem tyle obowiązuje w niezmienionej postaci ustawa z 28.4.1936 r. - Prawo wekslowe1. Orzecznictwo współczesne rzadko podejmuje ten temat. Powoduje to konieczność odwoływania się do judykatury z lat 1924-1939 r.2 Po 1989 r. wzrosło zainteresowanie tą instytucją prawa wekslowego, o czym świadczą publikacje dotyczące w ogóle prawa wekslowego, jak i samej instytucji protestu, zwłaszcza, jeśli chodzi o protest sporządzany przez notariusza3. Dlatego też uzasadnione jest krótkie omówienie orzecznictwa sądowego związanego z protestem wekslowym. Dotyczy to w szczególności okresu II Rzeczypospolitej, judykatura bowiem tego okresu w dużej mierze nie straciła na aktualności. W okresie tym Sąd SN wydał ok. 40 orzeczeń. Współcześnie znaczenie mają jedynie orzeczenia wydane przede wszystkim na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 14.11.1924 r. o Prawie wekslowym4. Jednakże ze względu na niewielkie różnice w zakresie protestu, zachodzące między nim a prawem współcześnie obowiązującym - ustawą - Prawo wekslowe z 1936 r., zachowały aktualność. Należy przy tym zaznaczyć, że orzecznictwo sądowe na ten temat nie zostało nigdzie wcześniej szerzej omówione. W części 1 (MoP Nr 20/2006) opracowania zostało przedstawione orzecznictwo dotyczące formy i treści protestu oraz podmiotów protestu, w części 2 zostanie przedstawione orzecznictwo dotyczące m.in. miejsca sporządzenia protestu, odpowiedzialności dłużników wekslowych w związku z protestem, obiegu weksla po proteście, protestu w postępowaniu sądowym (nakazowym).
Miejsce sporządzenia protestu
Następnym zagadnieniem, które znalazło się w kognicji, judykatury zwłaszcza okresu międzywojennego, było miejsce sporządzenia protestu. Odgrywa ono istotną rolę w stosunku wekslowym, bowiem dług wekslowy ma zasadniczo charakter odbiorczy. W związku z tym, judykatura sądowa powinna mieć charakter stricti iuris. Takie stanowisko zajął SN w orzeczeniu z 16.1.1929 r. (III Rw. 618/28)zaznaczył, że: „protest musi być złożony w miejscu oznaczonym na wekslu pod grozą utraty roszczenia wekslowego do wystawcy i innych osób wekslowo zobowiązanych, choćby w pojedynczych wypadkach okazało się racjonalniejszym założenie protestu nie w miejscu oznaczonym na wekslu, lecz w miejscu rzeczywistego mieszkania wystawcy”5. Podobną wymowę ma treść tezy orzeczenia SN z 31.5.1935 r. (C III 869/34). Zgodnie z jej brzmieniem: „protest, złożony poza miejscem płatności wekslu, jest nieważny, bez względu na to, czy osoba, wobec której został dokonany, na to się zgodziła, lub czy była uprawnioną do wyrażenia tej zgody w imieniu przyjemcy”6.
Interesujący jest stan faktyczny w przedmiotowej sprawie. Wynikało bowiem z ustaleń faktycznych, że protest nie został założony w mieszkaniu akceptanta, które znajdowało się w miejscu płatności weksla, lecz w odległości dwóch kilometrów od owego mieszkania; mianowicie przy szosie oddzielonej od miejsca zamieszkania akceptanta rzeką, wobec zarządcy dóbr akceptanta, którego spotkał tam organ protestowy. Tego rodzaju protest, zdaniem sądu, jest nieważny, pomimo wyrażenia zgody na niego przez pełnomocnika akceptanta oraz niezdawania sobie sprawy przez organ protestowy z przekroczenia granic miejscowości. W ostatnim wypadku odgrywa rolę wyłącznie faktyczny stan rzeczy, a nie subiektywne przekonanie osoby sporządzającej protest.
Podobnie rzecz ma się w przypadku nieistnienia protestata, bowiem jak stwierdził SN w orzeczeniu z 5.3.1929 r. (III Rw. 4/29): „przedstawienie weksla do zapłaty w lokalu firmy wskazanej w wekslu jako akceptanta jest wystarczające, choćby w chwili przedstawienia firma o takim brzmieniu nie istniała”7. Konsekwencją niezłożenia protestu we właściwym miejscu jest [...]
Cena artykułu: 5 zł
Protest wekslowy w orzecznictwie sądowym - cz. 1
20/2006
dr Robert Jastrzębski
Ukryj fragment
Regulacje dotyczące protestu wekslowego nie zmieniły się od ponad 70 lat bowiem tyle obowiązuje zasadniczo w niezmienionej postaci ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe1. Orzecznictwo współczesne jest na ten temat rzadkie. Powoduje to konieczność odwoływania się do judykatury z lat 1924-1939 r.2 Po 1989 r. wzrosło zainteresowanie tą instytucją prawa wekslowego, o czym świadczą publikacje dotyczące w ogóle prawa wekslowego, jak i samej instytucji protestu, zwłaszcza, jeśli chodzi o protest sporządzany przez notariusza3. Dlatego też uzasadnione jest krótkie omówienie orzecznictwa sądowego związanego z protestem wekslowym. Dotyczy to w szczególności okresu II Rzeczypospolitej, judykatura bowiem tego okresu w dużej mierze nie utraciła do chwili obecnej swojej aktualności. W okresie tym Sąd Najwyższy wydał ok. 40 orzeczeń. Współcześnie znaczenie mają jedynie orzeczenia wydane przede wszystkim na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 14.11.1924 r. o Prawie wekslowym4, które ze względu na niewielkie różnice w zakresie protestu, zachodzące między nim a prawem współcześnie obowiązującym - ustawą Prawo wekslowe z 1936 r., zachowały aktualność. Należy przy tym zaznaczyć, że orzecznictwo sądowe na ten temat nie zostało nigdzie wcześniej szerzej omówione. W części 1 opracowania zostało przedstawione orzecznictwo dotyczące formy i treści protestu oraz podmiotów protestu, w części 2 (MoP Nr 21/2006) zostanie przedstawione orzecznictwo dotyczące m.in. miejsca sporządzenia protestu, odpowiedzialności dłużników wekslowych w związku z protestem, obiegu weksla po proteście, protestu w postępowaniu sądowym (nakazowym).
Wprowadzenie
Protest wekslowy jest aktem formalnym, publicznym będącym konieczną przesłanką poszukiwania zwrotnego5. Ma on miejsce, gdy posiadaczowi weksla odmówiono przyjęcia lub zapłaty weksla oraz w przypadkach powstałych z winy dłużnika braków6. Protest wekslowy stwierdza niewykonanie zobowiązania wekslowego lub jego braki, np. protest z powodu nieumieszczenia daty przyjęcia weksla. Protest wekslowy należy, obok notyfikacji7, do podstawowych aktów diligencji (staranności) wekslowej. Istota protestu tkwi w zapewnieniu obrotowi wekslowemu maksymalnego bezpieczeństwa. Celowi temu służy daleko posunięty formalizm, który dotyczy sensu stricto aktu protestu oraz ustawowego wykluczenia innych środków dowodowych mających stwierdzić dokonanie określonych przez ustawę aktów zachowawczych, takich jak przedstawienie weksla do przyjęcia, czy też zapłaty8. W związku z tym, w prawie wekslowym wykształciła się zasada, że ,,bez protestu nie ma regresu”9.
W ten sposób protest wekslowy jest konieczną przesłanką regresu wekslowego, wyłączając oczywiście głównych dłużników wekslowych. Poza tym przyspiesza szybkość postępowania przed sądem, bowiem, jako akt urzędowy, jest zwykle podstawą wydania nakazu zapłaty w stosunku do dłużnika wekslowego. Stwierdza najczęściej, że osoba wskazana jako główny dłużnik wekslowy odmówiła przyjęcia, bądź nie wykonała świadczenia pieniężnego we właściwym czasie, w wyniku czego regres wobec pozostałych dłużników wekslowych, niejako wtórnie zobowiązanych, jest uzasadniony.
Protest wekslowy występuje w dwóch znaczeniach:
- jako akt formalny, publiczny stwierdzający określony fakt, który ma znaczenie dla prawa wekslowego, np. stwierdzający odmowę zapłaty weksla, oraz
- dokument - stwierdzający właśnie dokonanie tego aktu10.
Protest pełni także dwie podstawowe funkcje stanowi formalną przesłankę roszczenia zwrotnego oraz środka dowodowego, faktów określonych w jego treści11. Poza tym, protest, o czym się w ogóle zapomina, sporządzony przez notariusza, stanowi zawsze czynność notarialną. Związane są z tym skutki prawne, które określa regulacja prawna, dotycząca działalności i organizacji tej korporacji. Obecnie reguluje to ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie12. Zgodnie z art. 105 PrNot, przy sporządzaniu protestów weksli i czeków notariusz stosuje przepisy prawa właściwe dla tych czynności, a co za tym idzie de facto regulacje właściwe dla tych papierów wartościowych13. Unormowania te pochodzą z lat trzydziestych XX w. i do chwili obecnej nie uległy zasadniczym zmianom.
W związku z tym, protest powinien być dokonany w formie określonej w prawie wekslowym i czekowym, przy czym w praktyce występuje jedynie pierwszy z rodzajów protestu. Oznacza to, że powinien być sporządzony tylko przez podmiot do tego upoważniony oraz pisemna jego treść jest ściśle określona przez prawo. Protest ma charakter dowodu formalnego, gdyż [...]
Cena artykułu: 5 zł
Wspólność ustawowa - potrącenie wierzytelności
18/2006
Wyrok SN z 9.8.2005 r., IV CK 79/05
Pokaż fragment
Czyn niedozwolony instytucji bankowej
15/2006
Wyrok SN z 20.5.2005 r., III CK 661/04
Pokaż fragment
Prawo wekslowe - nominalizm
15/2006
Wyrok SN z 11.2.2005 r., III CK 304/04
Ukryj fragment
1. Artykuł 41 ustawy z 28.4.1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282) w drodze wyjątku od art. 358 KC dopuszcza bez żadnych ograniczeń wystawianie w Polsce weksli opiewających na walutę inną niż krajowa. Ograniczenia w tym względzie mogą jednak wynikać z przepisów prawa dewizowego.
2. Zasądzone świadczenie wyrażone w walucie narodowej zastąpionej przez euro podlega przeliczeniu na euro zgodnie z przepisami ustawy z 25.5.2001 r. o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro (Dz.U. Nr 63, poz. 640 ze zm.).
Wyrok SN z 11.2.2005 r., III CK 304/04
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ocena zasadności żądania strony powodowej wymagała zbadania: powstania zobowiązań wekslowych pozwanego jako wystawcy załączonych weksli, skuteczności nabycia przez stronę powodową odpowiadających tym zobowiązaniom wierzytelności wekslowych oraz ustalenia zarzutów przysługujących pozwanemu wobec strony powodowej jako nabywcy wspomnianych wierzytelności. Na obecnym etapie postępowania, ze względu na związanie Sądu Najwyższego podstawami kasacyjnymi ocena ta mogła być oczywiście dokonana tylko w granicach przytoczonych przez pozwanego podstaw kasacyjnych.
W najdalej idących twierdzeniach, odwołujących się do naruszenia art. 58 § 1 KC w zw. z art. 9 pkt 3 i 5, art. 2 pkt 4 lit. a) i art. 24 ust. 1 Prawa dewizowego z 1989 r. oraz art.40 ustawy o NBP z 1989 r., jak też naruszenia art. 233 i 244 § 1 KPC, pozwany zakwestionował w ogóle powstanie po jego stronie zobowiązań wekslowych jako wystawcy załączonych weksli, ze względu na brak zezwolenia dewizowego wymaganego do zaciągnięcia tych zobowiązań przez prawo dewizowe z 1989 r.
Miarodajne dla oceny, czy pozwany zaciągnął wobec remitenta zobowiązania wekslowe jako wystawca załączonych weksli, było, w świetle dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, prawo polskie, w tym zwłaszcza Prawo wekslowe. Słowenia, inaczej niż Polska, a tak jak uprzednio Jugosławia, nie jest stroną Konwencji w sprawie jednolitej ustawy o wekslach trasowanych i własnych, podpisanej w Genewie 7.6.1930 r. (Dz.U. z 1937 r. Nr 26, poz. 175). Właściwość prawa polskiego, w tym przede wszystkim Prawa wekslowego, we wspomnianym zakresie wynikała z norm międzynarodowego prawa wekslowego (art. 77 i n. PrWeksl), będących odzwierciedleniem przepisów Konwencji o uregulowaniu pewnych kolizji ustaw w przedmiocie weksli trasowanych i własnych, podpisanej w Genewie 7.6.1930 r. (Dz.U. z 1937 r. Nr 26, poz. 177). W szczególności, stosownie do art. 77 ust. 1 PrWeksl, zdolność osoby do zaciągania zobowiązań wekslowych ocenia się według jej prawa ojczystego. Z kolei, zgodnie z art. 78 ust. 1 PrWeksl, formę oświadczenia wekslowego ocenia się według ustaw kraju, w którym oświadczenie zostało (rzeczywiście) podpisane. Wreszcie, art. 79 ust. 1 PrWeksl stanowi, że skutki zobowiązania akceptanta weksla określa prawo miejsca płatności weksla. Ze względu na to, że odpowiedzialność wystawcy weksla własnego jest porównywalna z odpowiedzialnością akceptanta, przepis ten ma, w związku z art. 103 i 104 PrWeksl, zastosowanie także do wskazania prawa właściwego dla oceny skutków zobowiązania wystawcy weksla własnego (por. także art. 4 ostatnio powołanej Konwencji). Trzeba przy tym przyjąć, uznając za wysoce niepożądane również rozszczepienie statutu zobowiązania wekslowego (por. przeciwdziałające rozszczepieniu statutu zobowiązaniowego rozwiązanie zawarte w art. 8 Konwencji rzymskiej o prawie właściwym dla zobowiązań umownych), że jakkolwiek art. 79 PrWeksl nie obejmuje wprost swym zakresem pozostałych, poza unormowanymi w art. 77 i 78 PrWeksl, przesłanek powstania zobowiązania wekslowego, to prawu wskazanemu przez art. 79 PrWeksl podlegają nie tylko skutki zobowiązania wekslowego, alei wspomniane wyżej jego przesłanki.
Status polskiego prawa dewizowego przy ocenie powstania zobowiązań wekslowych pozwanego był jednak szczególny. Przepisy tego prawa należałoby bowiem uwzględnić przy [...]
Cena artykułu: 5 zł
Dochodzenie roszczeń majątkowych w procesie cywilnym a oszustwo sądowe
12/2006
dr Zygmunt Kukuła
Ukryj fragment
Niniejsza publikacja jest poświęcona zagadnieniu dochodzenia roszczeń majątkowych oszukańczymi sposobami przed sądami w procesie cywilnym. Należy podkreślić, że w aktualnej literaturze prawniczej temat ten nie jest podnoszony, w przeszłości zaś nie był wystarczająco zgłębiany. Podejmowane zagadnienie stanowi jedną z wielu odmian przestępstwa oszustwa, która w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce doczekała się nawet specjalnego określenia - oszustwo sądowe1. Najogólniej polega ono na przyjęciu konstrukcji odpowiedzialności karnej za oszustwo strony procesowej, która poprzez wprowadzenie sędziego w błąd, doprowadza go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem innej osoby2.
Uwagi ogólne
Proces cywilny funkcjonuje niezależnie od prawa karnego, regulując rozstrzyganie szeroko rozumianych spraw cywilnych, w tym również i spraw gospodarczych. Szczególnego znaczenia nabiera fakt, że wytaczając powództwo w sprawie cywilnej spotkać się można niekiedy z dążeniami do osiągnięcia skutku pozytywnego, w postaci przysądzenia roszczenia, przy pomocy sposobów i środków sprzecznych z prawem i procedurą cywilną. Prowadzi to w efekcie do nadużycia prawa, a dla strony procesu posługującej się tymi środkami przynosi podwójny skutek: odrzucenie żądań zawartych w pozwie i możliwość poniesienia karnoprawnych konsekwencji. Podkreślenia wymaga, że prima facie wytoczone w myśl procedury cywilnej i oparte na pozakarnym prawie materialnym żądanie określone w pozwie, powinno być wolne od jakichkolwiek podejrzeń, iż towarzyszy mu naruszenie przepisów prawa karnego dla osiągnięcia zamierzonego efektu. W rzeczywistości tak jednak być nie musi, gdyż jak wykazuje praktyka życia codziennego, przypadki, w których roszczenie jest popierane lub wspomagane nieprawdziwymi dowodami nie są odosobnione.
Cywilnoprawne warunki dochodzenia roszczeń
Pełnej analizy oszustwa sądowego nie można przeprowadzić, pomijając jednocześnie zasadnicze reguły rządzące procesem cywilnym i postępowaniem dowodowym. Podstawowym przepisem w hierarchii postępowania dowodowego jest niewątpliwie art. 6 KC. Z jego treści wynika, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Składając pozew w sądzie powód, dochodzący od drugiej strony (pozwanego) wierzytelności, musi udokumentować zasadność swojego żądania, co czyni z reguły przy pomocy odpowiednich dokumentów.
W literaturze spotykamy podział faktów na prawotwórcze, których w zasadzie ma dowieść powód, aby uzasadnić swoje żądanie (np. zawarcie umowy) oraz tamujące powstanie roszczenia lub niweczące to roszczenie, które to z kolei musi dowieść przeciwnik procesowy powoda (np. brak jednego z warunków ważności umowy, zapłata lub przedawnienie)3.
To właśnie w treści pozwu, według art. 187 § 1 pkt 2 KPC, oprócz precyzyjnie określonego żądania, powinno znaleźć się przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających to żądanie. Przepisy KPC nie pozbawiają jednak powoda prawa modyfikacji i uzupełnień wcześniejszych dowodów. Zgodnie z art. 217 § 1 KPC, strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej.
W procesie często bywa tak, że powód z pozycji atakującej swojego przeciwnika, wskutek jego kontrofensywy dowodowej zmuszony jest bronić się przed wykazaniem zasadności jego argumentacji, zaś konsekwencją nieobronienia swojej tezy staje się wizja oddalenia powództwa. W pojedynku na argumenty, przepis art. 3 KPC nakłada na strony i uczestników postępowania obowiązek dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy, zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek, a także przedstawiania dowodów przeciwnych. Po zakończeniu postępowania dowodowego sąd, na przykładzie art. 233 § 1 KPC, oceni wiarygodność i moc dowodów według swojego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W tej sytuacji możliwość potencjalnej przestępczej manipulacji dowodami przez obydwie strony może znaleźć podatny grunt podczas całego procesu, aż do zamknięcia rozprawy.
Postacie zjawiskowe oszustw sądowych
Jurydyczny opis konstrukcji oszustwa sądowego opiera się ściśle na regulacjach zamieszczonych w art. 286 § 1 KK, penalizujących zwykłe oszustwo. Nie funkcjonuje bowiem w obowiązującym Kodeksie karnym przepis szczególny, typizujący oszustwo sądowe. Inne rozwiązania w tej mierze przewidywał Kodeks karny z 1932 r., co prawda, zostały one uchylone przepisami kolejnego Kodeksu karnego z 1969 r., warto jednak poświęcić im trochę miejsca dla uporządkowania prezentowanego materiału.
Artykuł 267 KK z 1932 r. kryminalizował dochodzenie z dokumentu pokrytej już należności lub zbywanie takiego dokumentu. Za działanie podlegające karze uznawano dochodzenie należności pokrytej w całości lub w części, w każdej formie postępowania urzędowego, czy to poprzez wniesienie pozwu lub wniosku o wydanie nakazu zapłaty, czy też wniosku o wszczęcie egzekucji; przestępstwo stawało się dokonane już z chwilą wniesienia pozwu lub wniosku albo zbycia dokumentu i trwało przez cały czas popierania procesu lub egzekucji4. To rozwiązanie od klasycznego oszustwa różniło się, tym że punkt ciężkości przeniesiono na świadome wykorzystanie określonej sytuacji, którą było posiadanie autentycznego dokumentu, a nie wykorzystywanie cudzego błędu5.
W obecnym stanie prawnym wszczęcie procedury sądowej opierając się na dokumencie stanowiącym podstawę pokrytej już należności, a więc ponowne uzyskanie świadczeń pieniężnych można kwalifikować jako usiłowanie dokonania oszustwa klasycznego6.
Analizując przestępstwo oszustwa należy zwrócić uwagę na znamiona, których pełna realizacja prowadzi do odpowiedzialności karnej. Obejmuje ona tego, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Szczególnie istotnym elementem strony przedmiotowej przy oszustwie sądowym, jest działanie sprawcy podjęte wobec innej osoby w celu doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia cudzym mieniem, przy czym należy wyjaśnić, że w przypadku oszustwa nie jest wymagana [...]
Cena artykułu: 9 zł
Poręczenie wekslowe
9/2006
Wyrok SN z 5.5.2005 r., III CK 520/04
Ukryj fragment
Poręczyciele na wekslu in blanco nie mogą powoływać się na jego nieważność jako podstawę zwolnienia z odpowiedzialności wekslowej z tego powodu, że remitent po otrzymaniu od wystawcy weksla niezupełnego uzupełnił go, wpisując datę wystawienia wcześniejszą niż wpis wystawcy w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Wyrok SN z 5.5.2005 r., III CK 520/04
Z uzasadnienia:
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji wszystkich pozwanych oddalił ją wyrokiem z 14.4.2004 r. i zasądził na rzecz powodowego Banku koszty procesu za drugą instancję.
Zgodnie z ustaleniami przyjętymi za podstawę zaskarżonego wyroku powodowy Bank udzielił 30.4.1999 r. kredytu L.-E.” spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Po tym zdarzeniu powstała „L.” S.A. - wpisana w rejestrze sądowym 7.10.1999 r. Przejęła ona przedsiębiorstwo spółki z o.o. „L.-E.” jako akcjonariusza na pokrycie nowoutworzonych udziałów oraz jego zobowiązania z tytułu uzyskanego kredytu. Było to przyczyną zawarcia tzw. aneksu do umowy z 7.12.1999 r., w którym strony: powodowy Bank i „L.” S.A. ustaliły, że zabezpieczeniem wierzytelności z tytułu kredytu będzie weksel własny niezupełny wystawiony przez następcę kredytobiorcy, poręczony przez pozwanych. Weksel ten wystawiony przez „L.” S.A. i podpisany przez poręczycieli został wręczony bankowi-remitentowi w dniu 15.5.2000 r.
Powód uzupełnił weksel 4.4.2002 r. przez wpisanie kwoty, daty płatności oraz daty wystawienia, którą był dzień, miesiąc i rok zawarcia umowy kredytowej, o której była wyżej mowa.
W postępowaniu nakazowym pozwani poręczyciele bronili się zarzutem nieważności weksla ze względu na nieistnienie w dacie wystawienia osoby prawnej o nazwie „L.” S.A., której pieczęć znajdowała się nad podpisem wystawy i sprzeciwiali się ustalaniu rzeczywistej daty wystawienia spornego weksla.
Sąd Apelacyjny uznał, że skoro pozwani byli poręczycielami, a ich podpisy zostały złożone na wekslu formalnie ważnym, nie mogą uchylić się od odpowiedzialności wekslowej. Co do daty wystawienia weksla, to sąd uznał, że jej nieprawdziwość nie ma znaczenia, ponieważ pozwani nie kwestionują autentyczności swoich podpisów stanowiących źródło zobowiązania z weksla spełniającego warunki formalne. Odpowiedzialność poręczycieli ma charakter samodzielny i istnieje nawet w razie braku zdolności wekslowej dłużnika głównego.
Kasację od tego wyroku wnieśli dwaj pozwani poręczyciele Krzysztof L. i Jan W. przytaczając jako podstawę naruszenie art. 101 pkt 6 w zw. z art. 77 Prawa wekslowego oraz art. 32 tego prawa.
Skarżący wywodzą, że uzupełnienie przez wierzyciela weksla niezupełnego wystawionego (in blanco) przez „L.” S.A. z datą 30.4.1999 r., w której wystawca będący osobą prawną jeszcze nie istniał, a więc nie miał zdolności wekslowej „zepsuło” weksel powodując jego nieważność i zwolniło osoby podpisane od odpowiedzialności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznając kasację w granicach przytoczonych podstaw należy uznać za bezskuteczny zarzut naruszenia art. 101 pkt 6 w zw. z art. 77 PrWeksl. Pierwszy wymienia formalne wymagania weksla, a drugi wskazówkę interpretacyjną - przez odesłanie do przepisów prawa ojczystego (lex patriae) - w kwestii oceny zdolności wekslowej osoby zaciągającej zobowiązanie wekslowe. Wobec takiego odesłania zdolność wekslową należy ocenić na podstawie [...]
Cena artykułu: 5 zł
Uchwały wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.
9/2006
Wyrok SN z 13.4.2005 r., IV CK 686/04
Pokaż fragment
Przelew dla zabezpieczenia - cz. 1
6/2006
Ireneusz Zdrojkowski
Ukryj fragment
W niniejszym opracowaniu Autor w sposób szczegółowy omawia problematykę przelewu dla zabezpieczenia. Ze względu na obszerność tematyki artykuł został podzielony na dwie części. W części I opracowania Autor wyjaśnia genezę instytucji o charakterze powierniczym, przedstawia stanowisko międzywojennej doktryny prawniczej odnośnie zagadnienia dopuszczalności przelewu dla zabezpieczenia oraz omawia konstrukcję umowy przelewu dla zabezpieczenia. W części II opracowania (MoP Nr 7/2006) podjęto zagadnienia dochodzenia praw przez cesjonariusza, stosunku obligacyjnego pomiędzy cedentem a cesjonariuszem oraz skutków prawnych upadłości jednej ze stron przelewu dla zabezpieczenia.
Zagadnienia wprowadzające
Zgodnie z art. 509 § 1 KC, przelew wierzytelności jest umową zawartą między wierzycielem a osobą trzecią, na mocy której osoba trzecia nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. Celem umowy przelewu wierzytelności jest więc przeniesienie wierzytelności z jednego podmiotu na drugi1. Natomiast w umowie przelewu dla zabezpieczenia nabywca zobowiązuje się do korzystania z przelanej wierzytelności tylko w granicach wyznaczonych przez cel przelewu - nie może rozporządzać przelaną wierzytelnością, jeśli nie będzie to konieczne do zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej2. W tej sytuacji cesjonariusz realizując lub zbywając wierzytelność będącą przedmiotem cesji może to uczynić tylko w zakresie, w jakim jest to konieczne do zaspokojenia jego roszczeń. Pozostałą część wierzytelności lub, jeśli rozporządzał całą wierzytelnością, uzyskaną nadwyżkę - musi zwrócić cedentowi3.
Przelew na zabezpieczenie wyróżnia od przelewu wierzytelności całkowicie inny cel, jakim jest zabezpieczenie osobiste wierzytelności oraz, związany z tym celem, powierniczy charakter przelewu dla[...]
Cena artykułu: 5 zł
Kredyt konsumencki
18/2005
Wyrok SN z 10.2.2004 r., IV CK 437/02
Pokaż fragment
Porozumienie wekslowe
1/2005
Artur Wdowczyk
Ukryj fragment
Problematyka związana z wekslem in blanco od początku lat dziewięćdziesiątych cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem tak doktryny jak i orzecznictwa. Stan ten niewątpliwie jest spowodowany swoistym renesansem Prawa wekslowego w polskim obrocie gospodarczym. Szczególnie dużo uwagi przykuwają zagadnienia związane z wekslami niezupełnymi i ich obrotem. Porozumienie wekslowe jest jednym z tych problemów, przy czym jego znaczenie należy uznać za doniosłe ze względu na powszechność w dzisiejszym obrocie prawnym. Źródłem tego stanu jest nierozłączność porozumienia wekslowego z wekslem in blanco.
Porozumienie wekslowe - zarys ogólny
Prawo wekslowe1 bardzo lakonicznie odnosi się do zagadnienia porozumienia wekslowego, art. 10 stanowi, że „Jeżeli weksel niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa”. Przepis ten właściwie dotyczy sytuacji, gdy weksel in blanco został już wypełniony i to przez posiadacza, który nabył weksel. Z lektury przedmiotowego artykułu Prawa wekslowego nie wynika również wprost jak należy traktować owo porozumienie i jaką powinno mieć formę. Dlatego też należy uznać, iż ustawodawca dopuścił tu dowolność formy porozumienia wekslowego. Musi to być jednakże przejaw woli, który w świetle okoliczności towarzyszących, w sposób dostatecznie zrozumiały i niewątpliwy wyraża wolę wywołania skutków prawnych objętych treścią tej czynności prawnej (wyrok SN z 28.5.1998 r.,III CKN 531/97, OSNC Nr 1/1999, poz. 13). Najczęściej spotykaną formą porozumienia wekslowego jest deklaracja wekslowa, czyli porozumienie w formie pisemnej. Rzadziej spotyka się zawarcie porozumienia wekslowego ustnie, co rodzi niewątpliwie problemy natury dowodowej w trakcie ewentualnego procesu. Istotą porozumienia wekslowego jest upoważnienie do wypełnienia weksla, zgodnie z przyjętymi w nim ustaleniami. Ponadto, należy zauważyć, że wypełnienie może dotyczyć tylko tych części składowych weksla, których nie zawierał dokument. Remitent nie jest upoważniony do zmiany treści weksla2.
Porozumienie wekslowe w formie ustnej i jego wykładnia
Sytuacja istnienia porozumienia wekslowego jedynie w formie ustnej jest niewątpliwie najbardziej złożoną. Wierzyciel, który jest w posiadaniu weksla, musi wypełnić go prawidłowo, tzn. w sposób taki by spełnił wymogi formalne Prawa wekslowego, oraz umożliwiający mu uniknięcie ewentualnych zarzutów dotyczących niezgodności wypełnienia weksla z porozumieniem. Niewątpliwie przy wekslach in blanco, wystawianych w większości przypadków, jako zabezpieczenie innego stosunku prawnego, najbardziej adekwatne i celowe będzie oparcie się o tenże stosunek podstawowy, uwzględniając zasady [...]
Cena artykułu: 5 zł
Odpowiedzialność wekslowa - glosa
4/2004
Bartosz Draniewicz
Ukryj fragment
Zarówno wystawca weksla własnego, jak i podmiot poręczający za wystawcę odpowiadają na podstawie weksla, mimo że nie przedstawiono im tego weksla w terminie do zapłaty.
Wyrok SN z 6.6.2002 r., I CKN 738/00
Uwagi wstępne
Przytoczona powyżej teza nie budzi wątpliwości, co do poprawności na gruncie Prawa wekslowego1. Jest ona implikacją normy zawartej w art. 32 ust. 1 PrWeksl, zgodnie z którą poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten za którego poręczył. Skoro zaś odpowiedzialność dłużnika głównego wekslowego (akceptanta po przyjęciu przy wekslu trasowanym, wystawcy przy wekslu własnym) nie jest uzależniona od przedstawienia weksla do zapłaty i dokonania protestu (por. art. 53 oraz art. 103 PrWeksl) to należy przyjąć, iż również odpowiedzialność poręczyciela nie jest uzależniona od tychże aktów diligencji2. Zagadnienie to będzie szerzej omówione w dalszej części glosy.
Tytułem wprowadzenia należy zaznaczyć, że uzasadnienie, z którego pochodzi ekscerpowana teza zawiera bardzo obszerne rozważania dotyczące innych niezwykle istotnych zagadnień z punktu widzenia praktyki obrotu wekslowego, nad którymi warto chwilę się zatrzymać, choć argumentacja Sądu Najwyższego nie zawsze jest przekonywująca, co będzie przedmiotem poniższych uwag. Konstrukcyjnie uzasadnienie orzeczenia SN składa się z trzech oddzielnych zagadnień - pierwsze dotyczy zarzutu naruszenia prawa procesowego, drugie zarzutu naruszenia przepisów prawa wekslowego oraz trzecie dotyka problematyki właściwej interpretacji art. 37 KRO, przy założeniu, że złożony przez pozwaną w niniejszej sprawie podpis na wekslu tworzyłby skutki poręczenia wekslowego udzielonego w imieniu własnym (jako osoby fizycznej) za wystawcę (kredytobiorcę). Rozstrzygnięcie SN in genere jak już podkreślono należy zaakceptować, dlatego komentarzem opatrzę jedynie wybrane fragmenty punktów II i III uzasadnienia jako ściśle związane z obrotem wekslowym, co jest przedmiotem niniejszej glosy, pomijając aspekty procesowe.
Stan faktyczny
Powód - bank PKO BP w W. domagał się zasądzenia od pozwanych J. K. i E. W. kwoty 1 199 072,00 zł (przed denominacją) z odsetkami od 3.8.1994 r. na podstawie weksla, wystawionego przez kredytobiorcę - „C.” Spółkę z o.o., na którym poręczenie złożyli pozwani. Sąd Wojewódzki uwzględnił powództwo w całości wobec pozwanej, natomiast oddalił je w stosunku do pozwanego. Sąd ten ustalił, że powodowy bank udzielił kredytu w wysokości 105 000 USD na okres od 21.11.1990 r. do 20.11.1991 r. Umowę tę zmieniono w zakresie warunków spłat, ostatecznie podwyższono wysokość kredytu do sumy 320 000 zł. Zabezpieczeniem zwrotu kredytu był weksel własny, niezupełny, wystawiony przez spółkę „C.”. Na jego odwrocie po słowach „poręczam”, na pieczątkach firmowych tej spółki, złożyli swoje podpisy oboje pozwani. W deklaracji wekslowej zawarte zostało oświadczenie o poręczeniu za wystawę weksla z ograniczeniem odpowiedzialności każdego z poręczycieli do kwoty 56 000 USD. Weksel został wypełniony przez bank 19.7.1994 r., a termin płatności określono na dzień 3.8.1994 r., w jednym z oddziałów PKO BP w W. lub PeKaO S.A. w W. Jednocześnie wystawcę weksla i pozwanych jako poręczycieli wezwano do zapłaty sumy wekslowej w wyznaczonym terminie płatności. Wniosek powoda o ogłoszenie upadłości wystawcy weksla został [...]
Cena artykułu: 5 zł
O nowelizacji ustawy o kredycie konsumenckim
19/2003
dr hab. Jerzy Pisuliński
Pokaż fragment
Przekształcenie spółki jawnej w spółkę z o.o. Cz. II
18/2003
Sebastian Kowalski
Pokaż fragment
Poręczenie wekslowe jako dodatkowe zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych
16/2003
Artur Wdowczyk
Ukryj fragment
Ostatnie lata funkcjonowania w Polsce gospodarki rynkowej zaowocowały bardzo dużym wzrostem zainteresowania wekslem jako instrumentem zabezpieczenia zobowiązań pieniężnych. U źródeł tego zjawiska należy upatrywać wynikającą z przepisów KPC dość uprzywilejowaną pozycję wierzyciela oraz niski koszt dochodzenia ewentualnych roszczeń. Stan ten dotyczy również poręczeń wekslowych. W praktyce omawiane poręczenie ma za zadanie zmniejszenie ryzyka niewypłacalności partnera handlowego poprzez rozłożenie tego ryzyka na osobę trzecią. Typowym tego przykładem, w polskich warunkach, jest poręczenie weksla wystawionego przez jednoosobową sp. z o.o. przez jej udziałowca.
Poręczenie wekslowe - zarys ogólny
Zgodnie z art. 30 Prawa wekslowego1 (dalej jako: PrWeksl) zapłatę weksla można zabezpieczyć, co do całości sumy lub jedynie do jej części. Poręczycielem weksla może być osoba trzecia lub osoba podpisana na wekslu. Przy określeniu, kto może być poręczycielem należy przytoczyć obowiązujący w literaturze podział na zdolność wekslową i zdolność do działań wekslowych2. Zdolność wekslowa oznacza zdolność do tego, żeby być podmiotem praw i zobowiązań wekslowych. Odpowiada ona zdolności prawnej prawa cywilnego. Natomiast zdolność do działań wekslowych oznacza zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań wekslowych przez działania własne. Odpowiada ona zdolności do czynności prawnych prawa cywilnego. Zgodnie z powyższym zdolność wekslową ma każda osoba fizyczna i prawna. Zdolność wekslową posiadają również spółki jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna, co wynika wprost z art. 8 KSH. Wobec powyższego, dla ważności poręczenia należy uwzględnić ww. uwagi dotyczące zdolności wekslowej i zdolności do czynności wekslowych.
Poręczenie powinno wskazywać za kogo je dano. Brak takiego wskazania skutkuje domniemaniem, iż zostało ono ustanowione za wystawcę weksla. Awalista odpowiada za emitenta weksla zależnie od podjętego samodzielnie zobowiązania, może on ograniczyć swą odpowiedzialność z tytułu poręczenia weksla poprzez wskazanie sumy, za zapłatę której odpowiada. Poręczyciel wekslowy nie może natomiast ograniczyć swego poręczenia co do pewnego czasu. Takie poręczenie należy uznać za nieważne, ze względu na sprzeczność z zasadą bezwarunkowości zobowiązania wekslowego.
Najważniejszą cechą poręczenia wekslowego jest brak możliwości jego skutecznego odwołania przez poręczyciela. Poręczenie to w przeciwieństwie do umowy poręczenia zawartej w oparciu o przepisy KC nie może być odwołane. Zasadę tę potwierdza orzecznictwo SN3. Tego typu regulacja niewątpliwie uprzywilejowuje wierzyciela, stąd też na pewno się bierze popularność omawianej instytucji.
Forma poręczenia
Sposób dokonania poręczenia wekslowego jest dość ważkim problemem ze względu na formalizm prawa wekslowego, który wynika z faktu, iż jest to zobowiązanie abstrakcyjne. Przepisy wyraźnie stwierdzają, że aval powinien być umieszczony na wekslu lub na przedłużku. Zasadę tę potwierdza orzecznictwo SN, który wyraźnie stwierdził w wyroku z 23.10.1986 r., iż „poręczenie udzielone na odrębnym dokumencie dołączonym do weksla nie ma charakteru poręczenia wekslowego w rozumieniu art. 30 Prawa wekslowego”4. Tożsame stanowisko zostało wyrażone w orzeczeniu SN z 5.9.1997 r.5, mówiącym, że dokument zatytułowany „poręczenie wekslowe” nie uzasadnia [...]
Cena artykułu: 6 zł
Wystawienie i forma weksla
12/2003
Wyrok SN
Ukryj fragment
1. Weksel niezupełny w chwili wystawienia (in blanco), może zostać uzupełniony przez wpisanie jako sumy wekslowej sumy wierzytelności, na zabezpieczenie której został wystawiony. Przy uzupełnieniu weksla nie jest wykluczona możliwość uwzględnienia innych wierzytelności istniejących między stronami, wszakże musi to wynikać z zawartego przez nie porozumienia w przedmiocie uzupełnienia weksla.
2. Określenie w art. 48 pkt 4 ustawy z 28.4.1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282), że maksymalna wysokość prowizji komisowej może wynosić „jedną szóstą od sta od sumy wekslowej”, oznacza 1/6% (jedną szóstą procenta) sumy wekslowej.
Wyrok SN z 26.11.2002 r., V CKN 1411/00
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Weksel niezupełny w chwili wystawienia (in blanco), może zostać uzupełniony przez wpisanie jako sumy wekslowej sumy wierzytelności, na zabezpieczenie której został wystawiony. Przy uzupełnieniu weksla nie jest wykluczona możliwość uwzględnienia innych wierzytelności istniejących między stronami, wszakże [...]
Cena artykułu: 5 zł
Wystawienie i forma weksla
9/2003
Wyrok SN
Ukryj fragment
Nabycie weksla in blanco zaopatrzonego w indos, ale niewypełnionego, nie stwarza indosariuszowi ułatwień w dochodzeniu praw z weksla i ochrony przewidzianych w art. 16 i 17 ustawy z 28.4.1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282).
Wyrok SN z 16.4.2002 r., V CKN 1107/00
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Weksel in blanco może być przedmiotem obrotu jeszcze przed wypełnieniem. Wynika to z brzmienia art. 10 ustawy z 28.4.1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282, dalej jako: PrWeksl). W przepisie tym nie ma jednak wyraźnych wskazówek co zasad rządzących tym obrotem. SN rozważając to zagadnienie w wyroku z 5.2.1998 r., III CKN 342/97 (OSNC Nr 9/1998, poz. 141) wskazał na występujące w tym zakresie dwa zapatrywania.
Według pierwszego poglądu - wychodzącego z założenia, że weksel in blanco nie jest przeznaczony do obiegu i wobec tego można oczekiwać [...]
Cena artykułu: 5 zł
Przedstawienie weksla do zapłaty - glosa
13/2002
Bartosz Draniewicz
Ukryj fragment
Przedstawienie weksla do zapłaty (art. 38 Prawa wekslowego) polega na umożliwieniu trasatowi (wystawcy weksla własnego) przez posiadacza weksla zapoznania się z oryginałem weksla w miejscu płatności.
Wyrok SN z 21.3.2001 r., III CKN 322/00, MoP Nr 2/2002, s. 77 - 78.
Uwagi wprowadzające
Powyższe zapatrywanie wyrażone przez SN stanowi dopełnienie wykładni art. 38 ustawy z 28.4.1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282; dalej jako: PrWeksl) zaprezentowanej uprzednio w wyroku z 8.4.1998 r., II CKN 669/971, zgodnie z którą „Indosatariusz, będący posiadaczem weksla przedstawia go do zapłaty głównemu dłużnikowi wekslowemu (trasatowi lub przy wekslu własnym - wystawcy), a nie indosantowi; tego ostatniego zawiadamia jedynie o niezapłaceniu weksla przez głównego dłużnika wekslowego (art. 38 i art. 45 PrWeksl)”. Wymienione powyżej tezy nie budzą wątpliwości jako słuszne, choć należy już na wstępie zaznaczyć, iż nie wszystkie przedstawione w uzasadnieniach glosowanych orzeczeń stanowiska SN zasługują na aprobatę. Łączne ujęcie tych dwóch orzeczeń podyktowane jest nie tylko bliskością przedmiotu rozstrzygnięcia wątpliwości interpretacyjnych art. 38 PrWeksl, ale przede wszystkim przez fakt wniesienia do SN kasacji w tej samej sprawie.
Stan faktyczny
Określenie stanu faktycznego sprawia wiele trudności ze względu na jej złożoność, a przede wszystkim wielość podmiotów pojawiających się w procesie wekslowym.
W analizowanej sprawie Roman S. reprezentujący spółkę cywilną „E.” podpisał weksel in blanco jako zabezpieczenie udzielonego mu kredytu (dalej osoba A) przez bank (dalej osoba B). Część wierzytelności z umowy kredytowej zawartej z Romanem S. bank przelał na rzecz Zakładów produkcyjno-usługowych „G” działających w formie spółki z o.o. (dalej osoba C), przekazując jednocześnie weksel, początkowo bez wypełnienia i indosowania. Następnie weksel został wypełniony. Wpisano datę płatności 6.12.1993 r., słowa „bez protestu”, kwotę „798 015 000” wyraz „sola” oraz miejsce płatności”. Po wypełnieniu zamieszczono indos na rzecz osoby C, podpisany przez członków zarządu banku (osoba B) pod jego pieczęcią. W dniu 1.12.1993 r. osoba C zredagowała list, który następnego dnia wysłała w formie przesyłki poleconej do wystawców weksla, wzywając ich do zgłoszenia się w siedzibie spółki „G” w celu przedstawienia weksla do zapłaty. List zaadresowano do Romana S. i Alojzego S., z tym że zamiast imienia „Roman” wpisano „Robert”. Odbiór potwierdził Alojzy S. dnia 6.12.1993 r. Wystawcy weksla (osoba A) nie zgłosili się i nie zapłacili długu wekslowego. Indosatariusz (osoba C) zawiadomił o tym fakcie indosanta (osoba B) pismem z 15.3.1994 r.
Następnie osoba C wystąpiła przeciwko osobie B o wydanie nakazu zapłaty na podstawie weksla własnego na kwotę 78 991,5 zł z odsetkami i kosztami procesu. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo na skutek zarzutów strony pozwanej, sąd wojewódzki uchylił nakaz zapłaty i oddalił powództwo. Sąd Apelacyjny oddalając apelację przyjął za ustalone, że pismo powoda z 1.12.1993 r. skierowane do wystawcy weksla spełnia wymóg przedstawienia weksla do zapłaty. Zdaniem tego sądu, wymóg przedstawienia weksla do zapłaty powinien być jednak spełniony także w stosunku do indosanta tj. osoby B. Ponieważ to nie nastąpiło, powód (osoba C) utracił prawo dochodzenia wierzytelności wekslowej w stosunku do osoby B (art. 53 w zw. z art. 103 PrWeksl).
Na skutek kasacji strony powodowej SN wyrokiem z 8.4.1998 r., II CKN 669/97, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę sądowi II instancji do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu SN wskazał na nietrafność poglądu sądu apelacyjnego, zgodnie z którym wymóg przedstawienia weksla do zapłaty powinien być spełniony w stosunku do indosanta. Z art. 38 i art. 45 PrWeksl wynika bowiem, że indosatariusz będący posiadaczem weksla przedstawia go do zapłaty tylko głównemu dłużnikowi (trasatowi lub - przy wekslu własnym - wystawcy), a nie indosantowi. Tego ostatniego zawiadamia jedynie o [...]
Cena artykułu: 5 zł
Zwalniające przejęcie długu a zabezpieczenia wierzytelności
1/2002
Przemysław Drapała
Ukryj fragment
Translatywne (zwalniające) przejęcie długu (art. 519 KC) oddziałuje nie tylko na główny stosunek prawny, w którym dochodzi do zmiany podmiotu zobowiązanego, ale również na poboczne relacje prawne (np. stosunek poręczenia, zastawu, hipoteki), wynikające z umów kreujących zabezpieczenia wierzytelności głównej. Podmioty udzielające zabezpieczeń wierzytelności głównej nie są uczestnikami czynności przejęcia długu, nie mają więc wpływu na wybór osoby, która wstąpi w pozycję prawną aktualnego dłużnika. W konsekwencji zasada zachowania tożsamości całego zobowiązania po zmianie dłużnika, oparta na zgodnej woli stron uczestniczących w przejęciu długu, w odniesieniu do pobocznych stosunków prawnych wynikających z udzielonych zabezpieczeń nie może być zachowana. W celu ochrony interesu prawnego zabezpieczycieli ustawodawca uzależnia od ich zgody dalsze trwanie zabezpieczeń wierzytelności po translatywnej zmianie dłużnika (art. 525 KC). Takie rozwiązanie legislacyjne umożliwia podmiotom udzielającym zabezpieczeń dokonanie oceny sytuacji majątkowej i prawnej przejemcy długu i na tej podstawie podjęcie decyzji o ewentualnym przyzwoleniu na pozostawienie w mocy ustanowionych uprzednio praw.
Zasada wygaśnięcia zabezpieczeń ustanowionych przez osoby trzecie
1. Ratio legis reguły wygaśnięcia zabezpieczeń
Zgodnie z przepisem art. 525 KC poręczenie i ograniczone prawa rzeczowe ustanowione przez osobę trzecią wygasają z chwilą przejęcia długu, chyba że podmiot, który udzielił zabezpieczenia, wyrazi zgodę na jego dalsze trwanie. Na wstępie rozważyć wypada ratio legis takiego rozwiązania normatywnego.
Po pierwsze, zmiana dłużnika ma bezpośredni wpływ na prawdopodobieństwo zaktualizowania się obowiązku świadczenia osoby trzeciej ustanawiającej zabezpieczenie. Jest to szczególnie istotne dla zabezpieczycieli, których odpowiedzialność w stosunku do dłużnika głównego ma charakter równoległy1. Wierzyciel zwykle kieruje wówczas swe roszczenie przeciw temu z podmiotów, który daje większą pewność zaspokojenia. Dlatego też z punktu widzenia zabezpieczyciela istotne znaczenie ma to, kto jest aktualnie dłużnikiem głównym i jakim dysponuje majątkiem2. Wstąpienie w dług główny przez podmiot będący w gorszej sytuacji majątkowej niż dłużnik pierwotny zwiększa prawdopodobieństwo dochodzenia głównego roszczenia od podmiotu udzielającego zabezpieczenia. Norma art. 525 KC ma na celu ochronę interesu prawnego zabezpieczycieli3.
Po drugie, zauważyć należy, iż wskutek spełnienia świadczenia zabezpieczyciel (poręczyciel, zastawca, dłużnik hipoteczny) co do zasady wstępuje w prawa wierzyciela (art. 518 § 1 pkt. 1 KC) i nabywa roszczenie przeciwko głównemu dłużnikowi. W związku z tym zwalniające przejęcie długu głównego wpływa na przyszły stosunek regresowy powstający między zabezpieczycielem a nowym dłużnikiem. Zmiana dłużnika w podstawowym stosunku prawnym stanowi więc jednocześnie zmianę podmiotu zobowiązanego w przyszłym stosunku regresowym4. Dlatego też ochrona interesu prawnego zabezpieczyciela, rozumianego jako pewność zaspokojenia pretensji regresowej, wymaga normatywnego uzależnienia od jego zgody dalszego trwania zabezpieczenia po przejęciu długu.
2. Zakres obowiązywania zasady wygaśnięcia zabezpieczeń
Zwalniające przejęcie długu powoduje wygaśnięcie wyłącznie tych zabezpieczeń wierzytelności głównej, które ustanowione zostały przez osobę trzecią na podstawie umowy. Zakres obowiązywania zasady wygaśnięcia zabezpieczeń doznaje, w myśl przepisu art. 525 KC, trojakich ograniczeń. Dotyczą one rodzaju ustanowionych zabezpieczeń (wygasają poręczenie i ograniczone prawa rzeczowe), źródła ich powstania (umowa) oraz podmiotu kreującego zabezpieczenie (osoba trzecia). Ograniczenia te wymagają szerszego omówienia.
Przepis art. 525 KC stanowi, iż wskutek przejęcia długu wygasa jedynie (verba legis) poręczenie i ograniczone prawa rzeczowe. Nasuwają się w związku z tym dwa pytania. Po pierwsze, czy tę normę prawną stosować należy do wszystkich rodzajów poręczenia oraz wszystkich ograniczonych praw rzeczowych służących zabezpieczeniu wierzytelności. Po drugie [...]
Cena artykułu: 6 zł
Ochrona praw lokatorów. Cz. I
19/2001
Mirosław Nazar
Pokaż fragment
Postępowanie nakazowe i upominawcze
19/2001
Marcin Piotrowski
Ukryj fragment
Uwagi wprowadzające
Postępowanie nakazowe i upominawcze należą do postępowań odrębnych w ramach trybu procesowego. Modelowo wzmiankowane postępowania dzielą się na dwa etapy: pierwszy, zainicjowany wniesieniem pozwu a kończący się wydaniem nakazu (niejawny, pisemny, ograniczający kontradyktoryjność, zawężający katalog środków dowodowych do dokumentów)2; drugi etap - kontradyktoryjny, wiąże się z wdaniem się w spór przez pozwanego, zainicjowany zostaje wniesieniem przez niego zarzutów bądź sprzeciwu.
Przedmiotem postępowania nakazowego jest dochodzenie roszczeń pieniężnych albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Wydanie nakazu możliwe jest jedynie w przypadku dołączenia do pozwu wymienionych w przepisie art. 485 KPC dokumentów.
Postępowanie upominawcze jest postępowaniem (odrębnym), będącym sui generis postępowaniem wstępnym; postępowanie upominawcze może być stosowane w każdej sprawie, w której powód dochodzi roszczenia pieniężnego (bez względu na jego wysokość), oraz gdy przepis szczególny tak stanowi.
Postępowanie nakazowe
Rozpoznanie sprawy w ramach postępowania nakazowego może mieć miejsce jedynie na skutek pisemnego wniosku powoda zgłoszonego w pozwie (realizacja zasady dyspozycyjności formalnej). Brak takiego wniosku uniemożliwia sądowi wydanie nakazu zapłaty - wyłączone jest działanie sądu z urzędu. Taki stan rzeczy skutkuje rozpoznaniem pozwu w postępowaniu zwykłym, względnie w ramach postępowania upominawczego, do którego sąd może (a ściślej rzecz ujmując - jest zobligowany) sprawę skierować ex officio. Ostatnie twierdzenie wymaga szerszego uzasadnienia. Literalne brzmienie przepisu art. 498 § 1 KPC in principio, iż „sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego (...)” wskazuje na istnienie obowiązku wydania nakazu zapłaty, jeżeli tylko istnieją ku temu podstawy, tj. gdy na podstawie opisanego w pozwie stanu faktycznego, niebudzącego wątpliwości, można dochodzone roszczenie uznać za uzasadnione (tj. gdy przedstawiony stan faktyczny uzasadnia(łby) uwzględnienie powództwa) - inaczej rzecz ujmując - gdy w sprawie nie wystąpiły negatywne przesłanki wymienione w przepisie art. 499 KPC. Wobec powyższego należy stwierdzić, iż doszło do odwrócenia ogólnej zasady rządzącej postępowaniem cywilnym, zgodnie z którą sąd rozpoznaje sprawy na rozprawie (art. 148 § 1 KPC). W obecnym stanie prawnym sąd, przynajmniej w „fazie wstępnej”, korzystając z przepisów normujących postępowanie upominawcze, rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 498 § 2 KPC). Tytułem przypomnienia: nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu:
- roszczenie jest oczywiście bezzasadne,
- przytoczone okoliczności budzą wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy,
- zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego,
- miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo, gdy doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju.
Wydanie nakazu nie jest możliwe nawet wówczas, gdy - powyżej opisane - negatywne przesłanki dotyczyć będą tylko części roszczenia bądź też jednego z kilku współpozwanych. Ponadto wydanie nakazu nie jest możliwe również w sytuacji, w której powództwo winno być oddalone (z uwagi na okoliczności nieobjęte przesłanką art. 499 pkt 1 KPC), odrzucone, względnie w sytuacji, w której pozew winien zostać przekazany innemu sądowi jako właściwemu.
Omawiane wyżej przepisy są wyrazem zauważalnych tendencji zmierzających do [...]
Cena artykułu: 5 zł
Umowa pożyczki / Loan agreement
6/2001
Marta Potiuk*
Ukryj fragment
Umowa pożyczki jest podstawową i najprostszą czynnością kredytową, która z jurydycznego punktu widzenia polega na zobowiązaniu stron do przeniesienia własności pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych rodzajowo, natomiast jej gospodarczy sens wyraża się w tym, że biorący pożyczkę uzyskuje możliwość korzystania przez pewien czas z wartości majątkowych przekazanych mu przez dającego pożyczkę. Dla ważności umowy pożyczki nie jest wymagana szczególna forma. Jednakże umowa, która przenosi 500 zł, powinna być, dla celów dowodowych, stwierdzona pismem.
Poniżej publikujemy dwujęzyczny wzór polsko-angielski umowy agencyjnej i polecamy go, przede wszystkim osobom, które w codziennej swojej działalności spotykają się z koniecznością tłumaczeń na język angielski umów sporządzanych w języku polskim.
Cena artykułu: 5 zł
Przepisy karne materialne pomocne w postępowaniu windykacyjnym
5/2000
Przemysław Cichulski
Pokaż fragment
Kontrowersje wokół bankowego tytułu egzekucyjnego
4/2000
Jan Mojak, Elżbieta Niezbecka
Ukryj fragment
Bankowy tytuł egzekucyjny w świetle PrBank z 1997 r.
Idea przewodnia nowego ukształtowania statusu wierzycielskiego banków, wynikająca z art. 96-98 Prawa bankowego z 1997 r., jest podobna do założeń uregulowania z art. 531-4 Prawa bankowego z 1989 r.2 , w wersji nadanej ustawą o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów3 . Chodzi mianowicie o relatywne zrównanie statusu banków oraz ich klientów w relacjach kontraktowych, w szczególności w odniesieniu do trybu przymusowej realizacji praw wierzycielskich przez banki, co wyraża się w:
1) pozbawieniu banków prawa do wystawiania bankowych tytułów wykonawczych;
2) wyłączeniu możliwości prowadzenia przez banki egzekucji administracyjnej;
3) przyznaniu bankom prawa do wystawiania w ograniczonym zakresie bankowych tytułów egzekucyjnych;
4) we wprowadzeniu sądowej kontroli, o charakterze raczej formalnym, nad uruchamianiem procedur egzekucyjnych przez banki, w postaci obowiązku uzyskiwania przez bank sądowej klauzuli wykonalności na wystawiane przez siebie tytuły egzekucyjne;
5) uzależnieniu możliwości wystawienia tytułu egzekucyjnego przez bank od uprzedniej zgody dłużnika, wyrażonej w pisemnym oświadczeniu o poddaniu się egzekucji;
6) uregulowaniu kontrowersyjnej kwestii prowadzenia przez bank egzekucji wobec osób trzecich przejmujących dług kontrahenta z czynności bankowej bądź wstępującej w obowiązki dłużnika w innym trybie.
Od 1.1.1998 r. banki utraciły uprawnienie do wystawiania dokumentów mających „moc” tytułów wykonawczych bez potrzeby uzyskiwania dla nich sądowych klauzul wykonalności. Zmiana wprowadzona przepisami PrBank ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze, ustanowiony w art. 53 ust. 2 PrBank z 1989 r. przywilej, polegający na nadaniu dokumentom wystawianym przez bank mocy tytułów wykonawczych, został zniesiony, co w sposób zasadniczy zmienia pozycję banku jako wierzyciela w stosunku cywilnoprawnym. Z drugiej jednak strony, zmienia się sam charakter tytułu wystawionego przez bank, który uzyskał możliwość wystawiania tytułów egzekucyjnych, a nie tylko dokumentów „mających moc” takiego tytułu. Uregulowanie w ustawie - do tej pory kontrowersyjnego - charakteru prawnego tytułów bankowych należy uznać za prawidłowe.
Na podstawie tytułu egzekucyjnego wystawionego przez bank i zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności egzekucja może być prowadzona wyłącznie według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Wyłączenie dopuszczalności prowadzenia egzekucji administracyjnej jest następstwem zmiany charakteru tytułów wystawianych przez bank. Skoro w konsekwencji (po nadaniu klauzuli wykonalności) tytuł ma charakter tytułu wykonawczego w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, to brak jest podstaw prawnych do prowadzenia egzekucji w innym trybie, aniżeli określony tymi przepisami.
Na podstawie art. 96 ust. 1 PrBank banki mogą wystawiać wyłącznie bankowe tytuły egzekucyjne. Stąd też tytuł wystawiony przez bank jest - w sensie prawnym - tytułem egzekucyjnym w świetle przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Bankowy tytuł egzekucyjny może być wystawiony na podstawie ksiąg banku lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych. Tym samym nie chodzi wyłącznie o księgi rachunkowe banków, lecz wszelkie dokumenty związane z dokonywaniem czynności bankowych w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 PrBank.
Treść bankowego tytułu egzekucyjnego reguluje ściśle art. 96 ust. 2 PrBank. W tytule takim należy oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz którego egzekucja ma być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty i wysokość jego zobowiązań wraz z odsetkami i terminami ich płatności, datę wystawienia tytułu, a nadto wzmiankę o wymagalności roszczenia. Tytuł taki musi być opatrzony pieczęcią banku wystawiającego oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku (w rzeczywistości chodzi chyba o osoby, które składają oświadczenia woli jako organ osoby prawnej). Tylko dokument odpowiadający określonym wyżej wymogom formalnym może być uznany za bankowy tytuł egzekucyjny, przy czym dokument taki powinien być nadto opatrzony tytułem lub inną wzmianką wskazującą na to, że jest to tytuł egzekucyjny. Nie wydaje się natomiast konieczne umieszczenie wzmianki określającej, iż dany tytuł ma charakter bankowy, albowiem w świetle przepisów PrBank pomiędzy tytułami egzekucyjnymi wystawionymi przez banki, a innymi tytułami egzekucyjnymi w rozumieniu art. 777 KPC nie ma żadnej różnicy.
Uprawnienie banków do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych zostało jednak ograniczone pewnymi dodatkowymi wymaganiami, określonymi w art. 97 ust. 1 PrBank, a mianowicie:
a) możliwością wystawienia tytułu egzekucyjnego wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej. Tym samym tytuł taki nie może być wystawiony przeciwko innym osobom, aniżeli dłużnicy banku (można ich określić, aczkolwiek niezupełnie ściśle, osobistymi, bezpośrednimi, pierwotnymi, itp.);
b) dopuszczalnością objęcia tytułem wyłącznie roszczeń wynikających z czynności bezpośrednio dokonanej z bankiem, a więc czynności, o której mowa w art. 5 ust. 1 i 2 PrBank;
c) uzależnieniem dopuszczalności wystawienia tytułu egzekucyjnego od zgody dłużnika wyrażonej w pisemnym oświadczeniu o poddaniu się egzekucji.
Należy też podkreślić, że bank ma prawo wystawiać dalsze tytuły egzekucyjne w odniesieniu do tego samego roszczenia, o ile zachodzi potrzeba prowadzenia egzekucji przeciwko kilku osobom lub z kilku części składowych majątku dłużnika (art. 96 ust. 3 PrBank).
Prawo bankowe z 1997 r. wprowadziło sądową kontrolę nad uruchamianiem procedur egzekucyjnych przez banki, w postaci obowiązku uzyskiwania przez bank sądowej klauzuli wykonalności na wystawiane przez siebie tytuły egzekucyjne. Zgodnie bowiem z art. 97 ust. 1 PrBank bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą prowadzenia egzekucji przeciwko dłużnikowi dopiero po nadaniu mu sądowej klauzuli wykonalności. Na mocy art. 97 ust. 3 PrBank wniosek banku powinien być rozpoznany niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.
Możliwość wystawienia przez bank tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi jest uzależniona od [...]
Zabezpieczenia finansowe - poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa
3/2000
Ryszard Klocek
Pokaż fragment
Dopuszczalność konwersji postaci papierów wartościowych w polskim prawie papierów wartościowych
11/1997
Dr Marek Michalski
Pokaż fragment
Znaleziono aktualności 12:
Znaczenie sposobu wypełnienia weksla in blanco
Pokaż fragment
Poręczenie wekslowe
Pokaż fragment
Związanie sądu wyrokiem
Pokaż fragment
Przejęcie długów przy nabyciu przedsiębiorstwa
Pokaż fragment
Powstanie ciągu indosów a ważność weksla
Pokaż fragment
Skutki wypełnienia weksla po terminie
Ukryj fragment
W przypadku zabezpieczenia wierzytelności wekslem in blanco, wypełnienie go przez wierzyciela po ustalonym przez strony terminie, o ile zobowiązanie nie uległo przedawnieniu, nie może być uznane za...
Poręczenie
Ukryj fragment
Jednym z podstawowym obowiązków banku jest natychmiastowe zawiadomienie poręczyciela, że kredytobiorca nie reguluje terminowo rat kredytu. Gdy bank zaniecha tego obowiązku lub wykona go z opóźnieniem ponosi...
Dopuszczalność potrącenia wierzytelności
Ukryj fragment
Sąd Najwyższy podkreślił, że potrącenia wierzytelności można dokonać tylko wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, m.in. dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, a obie wierzytelności są wymagalne. Dlatego...
Charakter kary zastrzeżonej w umowie leasingu
Pokaż fragment
Wpływ formy uchwały na jej ważność
Pokaż fragment
Dostęp do ewidencji pojazdów
Pokaż fragment
Prawo wekslowe
Pokaż fragment