Weksel na rynku wierzytelności

Krótkie informacje na temat weksli, znalezione gdzieś w internecie
Awatar użytkownika
Lech
Administrator
Posty: 5833
Rejestracja: 23 lis 2010, 22:09
Lokalizacja: Warszawa
Kontaktowanie:

Weksel na rynku wierzytelności

Post autor: Lech » 06 maja 2014, 11:11

http://www.aow.pl/media_o_nas,77,weksel ... zytelnosci

03.01.2002


Weksle nie są typową wierzytelnością występującą na rynku wierzytelności. Dominują oferty sprzedaży należności z tytułu dostaw towarów i wykonania usług, udokumentowane fakturami VAT. Stanowią one około 90% zawieranych transakcji. Pozostałe 10% należą do wierzytelności z innych kategorii, w tym weksli.

Weksel jako papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie, pełni w obrocie gospodarczym szereg funkcji. Do najważniejszych z nich należą: kredytowa, gwarancyjna, obiegowa i płatnicza. Weksle pojawiające się na rynku wierzytelności najczęściej pierwotnie spełniały funkcje kredytowe oraz gwarancyjne. Cechują się one tym, że odroczony zostaje termin płatności należności za transakcję gospodarczą, w zamian za zobowiązanie zapłaty kwoty podanej na wekslu w podanej dacie. Jednocześnie wierzyciel uzyskuje dogodny instrument dochodzenia swojej należności w razie niewywiązania się dłużnika z zapłatą gwarantowanego przez weksel zobowiązania. Funkcje gwarancyjne spełniają najczęściej weksle "in blanco" czyli takie, które nie są do końca wypełnione np. nie mają wpisanej kwoty, miejsca płatności, terminu przedstawienia do zapłaty itp. Muszą być jednak podpisane przez wystawcę, przy czym w przypadku spółek podpisane muszą być osoby mające umocowanie do reprezentacji danej osoby prawnej. Bardzo istotne są również funkcje obiegowa i płatnicza weksla, sprawiające iż jest on czymś więcej niż tylko osobistym zabezpieczeniem wierzytelności. Weksle mogą być przenoszone na inne osoby w bardzo prosty sposób przy użyciu indosu. Nowy posiadacz nabywa w ten sposób wszelkie pierwotne prawa z niego płynące. Tak więc wierzyciel, zamiast czekać na wykup weksla, może przekazać go następnej osobie w zamian za otrzymane towary lub usługi. Weksel może być więc wręczany zamiast zapłaty przy konkretnej transakcji gospodarczej.

Poruszony tu temat sposobu przenoszenia weksli jest bardzo istotny z punktu widzenia przechodzenia praw z wekslem związanych. Podstawowym, zgodnie z art. 11 prawa wekslowego, sposobem przenoszenia weksli na osobę trzecią jest indos. Nie mogą być indosowane wyłącznie takie weksle, które zawierają klauzulę zakazującą indosowania tzw. rekta weksle. Uprawnionym do napisania takiej klauzuli jest wyłącznie wystawca weksla. Rekta weksle są papierami wartościowymi imiennymi, które nie mogą być puszczone do obiegu. Aby skutecznie przenieść weksel przez indos, konieczne jest napisanie na odwrotnej stronie weksla, a w przypadku braku miejsca na przedłużce, klauzuli indosowej np. "ustępujemy na zlecenie firmy x" z podaniem daty i miejsca sporządzenia indosu oraz złożenia podpisu. Art. 12 prawa wekslowego stanowi iż indos powinien być bezwarunkowy. Warunki od których uzależnia się indos uważa się za nie napisane. Indosant tj. posiadacz weksla może przenieść na indosatariusza tj. osobę która weksel przyjmuje tylko całość sumy wekslowej. Indos częściowy jest nieważny. Poprzez umieszczenie na wekslu indosu, indosant staje się solidarnym dłużnikiem każdego następnego posiadacza weksla (art. 47 prawa wekslowego). Indosant może wyłączyć swoją odpowiedzialność za zapłatę weksla za pomocą odpowiedniej klauzuli napisanej na wekslu np. "bez obliga" "bez zobowiązania", "bez odpowiedzialności". Klauzula taka zwalnia od odpowiedzialności tylko tego indosanta, który ją na wekslu umieścił. Indosant może również zakazać dalszego indosowania weksla i wówczas nie odpowiada wobec dalszych indosatariuszy. Gdy wystawca weksla własnego nie zapłaci w terminie sumy wekslowej, posiadacz weksla może zażądać zapłaty od wszystkich zobowiązanych wekslowo, w szczególności są to indosanci poprzedzający posiadacza, o ile nie zwolnili się od odpowiedzialności, poręczyciele za wystawcę lub poprzedzających indosantów. Posiadacz weksla może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich zobowiązanych łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze zobowiązanych zwalnia pozostałych. Dochodzenie sądowe roszczeń przeciw jednemu dłużnikowi nie tamuje dochodzenia przeciw innym dłużnikom, nawet następujących po dłużniku, przeciw któremu wpierw skierowano dochodzenie sądowe.

Innym dopuszczalnym sposobem przeniesienia weksla na osobę trzecią jest przelew wierzytelności. Umowa przelewu wierzytelności wekslowej podlega ogólnej regulacji z art. 509-516 k.c. Ma ona zawsze charakter realny, co oznacza, iż wywołuje ona swoje skutki dopiero z chwilą wydania weksla nabywcy. Zgodnie z art. 513 ust. 1, dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie. Chodzi tu w szczególności o możliwość potrącenia przez dłużnika przelanej wierzytelności z wierzytelności przysługującej mu względem zbywcy. Przeniesienie weksla za pomocą umowy cesji wierzytelności nigdy nie pociąga za sobą odpowiedzialności wekslowej zbywcy wobec nabywcy. Zgodnie z art. 516 k.c. zbywca wierzytelności ponosi względem nabywcy odpowiedzialność za to, że wierzytelność taka mu przysługuje. Za wypłacalność dłużnika w chwili przelewu ponosi odpowiedzialność tylko o tyle, o ile tę odpowiedzialność na siebie przyjął. W przypadku cesji wierzytelności nie ponosi się więc odpowiedzialności za zapłatę weksla, tak samo jak w przypadku indosu z klauzulą "bez obliga". Nabycie weksla na podstawie przelewu wierzytelności nie przerywa ciągu indosów. Nabywca weksla w drodze przelewu może go dalej indosować. Jednak wszystkim jego następcom, choćby nabyli oni weksel przez indos, dłużnik wekslowy może przeciwstawić wszystkie te zarzuty, jakie mu przysługiwały przeciwko cedentowi tj. zbywcy weksla przez przelew w chwili dokonania przelewu.

Prawo wekslowe rozróżnia dwa typy weksli, weksel własny i weksel trasowany. W wekslu trasowanym wystawca poleca zapłacenie oznaczonej w wekslu sumy pieniężnej wskazanej przez siebie osobie - trasatowi. Na rynku wierzytelności weksle trasowane praktycznie nie występują. Związane to jest z brakiem stosowania tego rodzaju weksli w dzisiejszym obrocie gospodarczym.

Weksel własny to dokument zawierający bezwarunkowe zobowiązanie do zapłacenia określonej sumy pieniężnej na rzecz lub zlecenie wymienionej w wekslu osoby - remitenta. Wystawca weksla, wręczając go osobie na rzecz lub na zlecenie której zobowiązuje się zapłacić określoną sumę pieniędzy (remitentowi) zaciąga zobowiązanie wobec niego i przyszłych posiadaczy weksla. Jak już wspomniano prawo wekslowe dopuszcza również istnienie weksla niezupełnego określanego jako "in blanco". Jego istota polega głównie na zabezpieczeniu przyszłych wierzytelności pieniężnych wystawcy, których wysokość i terminy wymagalności nie są możliwe do sprecyzowania w chwili wystawienia np. z tytułu spłaty kredytu lub zapłaty za długookresowo przekazywane towary. Weksel in blanco to dokument zawierający sam tylko podpis wystawcy weksla lub akceptanta w przypadku weksla trasowanego, bądŻ również niektóre inne elementy weksla jak wspomniano wyżej. Wekslowi in blanco towarzyszy z reguły deklaracja wekslowa, określająca sposób postępowania w przypadku konieczności wykorzystania weksla. Precyzuje ona jak weksel winien być wypełniony. Porozumieniem może być również umowa handlowa zawarta pomiędzy stronami transakcji, na zabezpieczenie której weksel taki został wystawiony, która precyzuje termin i sposób zapłaty oraz ostateczne kwoty. Weksel niezupełny może być zbywany w drodze indosu lub cesji jeszcze przed jego wypełnieniem.

Największą grupę wierzytelności wekslowych oferowanych obecnie na rynku stanowią właśnie wypełnione weksle "in blanco". Przy zakupie tego rodzaju weksla należy zbadać czy weksel wypełniono zgodnie z deklaracją wekslową. Odpowiedzialność osoby podpisanej na wekslu wobec osoby której został on wręczony "in blanco" wynika z postanowień porozumienia wekslowego. Często występuje w obrocie przypadek, że weksel ma niską opłatę skarbową np. 1 lub 2 złote, co odpowiada możliwości wypełnienia go do kwoty 1000 lub 2000 złotych. Wówczas w braku odmiennych postanowień w porozumieniu wekslowym, uważa się, że można go wypełnić tylko maksymalnie do tejże kwoty. Wprawdzie art. 10 prawa wekslowego mówi że jeżeli weksel niezupełny w chwili wystawienia uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Ten przepis jest często rozciągany na każdą sytuację wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z porozumieniem wekslowym. Dotyczy on jednak jedynie sytuacji gdy weksel in blanco został wypełniony i następnie zbyty, a nabywca pomimo zachowania należytej staranności nie mógł stwierdzić, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym. Tak więc dla zachowania bezpieczeństwa przy nabywaniu wypełnionego weksla in blanco należy zapoznać się z deklaracją wekslową, a w razie jej braku nabyć weksel dopiero po uzyskaniu przez sprzedającego prawomocnego nakazu zapłaty.

Wypełnione weksle in blanco oferowane na rynku wierzytelności w znacznej mierze są wierzytelnościami wysokiego ryzyka. Na ogół są wystawione do sprzedaży gdy np. klient banku nie spłacił zabezpieczonego nim kredytu, lub nabywca towarów lub usług stracił płynność finansową albo stał się niewypłacalny, i wierzyciel wypełnił posiadany dla zabezpieczenia płatności weksel in blanco. Tego rodzaju wierzytelności oferowane są na ogół po niskich cenach i stanowią atrakcyjną ofertę dla podmiotów mających nierozliczone zobowiązania wobec wystawcy weksla. Możliwe jest bowiem potrącenie nabytej wierzytelności wekslowej z wierzytelnością dłużnika wekslowego. Tego rodzaju wierzytelności nadają się również do windykacji ze względu na możliwość uzyskania nakazu zapłaty w uproszczony sposób. Oczywiście podjęcie się windykacji ma sens jedynie w przypadku gdy u dłużnika wekslowego da się stwierdzić istnienie nieobciążonych składników majątkowych. Należy podkreślić, że sprzedający powinien umieścić w swoim indosie klauzulę zwalniającą od odpowiedzialności wekslowej lub przenieść prawa do weksla na drodze umowy przelewu wierzytelności.

Spotykane są również oferty sprzedaży weksli własnych nie wykupionych przez wystawców w terminie. W tym przypadku odzyskanie należności wiąże się z dochodzeniem należności od zobowiązanych wekslowo - wystawcy w przypadku weksli własnych, poręczycieli i indosantów. W tym przypadku należy zwrócić uwagę, czy ciąg indosów jest nieprzerwany oraz którzy z indosantów uchylili się od odpowiedzialności poprzez umieszczenie klauzuli "bez obliga" lub "bez odpowiedzialności". W przypadku przeniesienia przez przelew należy sprawdzić czy w chwili cesji dłużnik wierzytelności wekslowej nie miał żadnych zarzutów (np. potrącenia) wobec zbywcy wierzytelności (art. 513 k.c.).

Jako typowy przykład tego rodzaju wierzytelności pojawiających się w ostatnich miesiącach na rynku można wymienić weksle własne z wystawienia Huty im. Tadeusza Sendzimira. W tym roku krążyła duża ich ilość wystawionych głównie dla spółek węglowych za dostawy węgla. Ich termin wykupu był przewidziany głównie na III i IV kwartał bieżącego roku. Remitenci nie czekając na terminy wykupu weksli wykorzystali ich funkcję obiegową i przez indos przenosili je na swoich wierzycieli. Niektóre z tych weksli miały ciąg kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu indosów. Obieg ów trwał do dnia otwarcia przez HTS postępowania układowego tj. do 10 września 2001 roku.

Zgodnie z prawem układowym zobowiązania z weksli nie są wyłączone z postępowania układowego i podlegają zgłoszeniu do listy wierzytelności objętych układem. Firmy które były ostatnimi posiadaczami weksli otrzymały informację od Huty, że weksli nie wykupi. Pojawiły się liczne propozycje sprzedaży na rynku wierzytelności oferujące w/w weksle w cenie od 40% do 70% ich wartości nominalnej. Jak już wspomniano, za zapłatę weksla własnego oprócz wystawcy odpowiadają również indosanci, a więc wszystkie firmy które weksel posiadały i przeniosły w drodze indosu na swoich wierzycieli bez klauzuli zwalniającej od odpowiedzialności. Dochodzenie przez ostatniego posiadacza weksla zapłaty sumy wekslowej może więc oprócz wystawcy weksla (w tym przypadku Huty im. T. Sendzimira) objąć również wszystkie firmy które były w jego posiadaniu i przeniosły go na drodze indosu na swoich wierzycieli. Wartość weksla zależy więc nie tylko od kondycji finansowej wystawcy, lecz również wszystkich indosantów którzy poprzez wydanie go przez indos następnym posiadaczom, stają się współodpowiedzialni za zapłatę weksla. W przypadku występowania jako indosantów firm o dobrej kondycji finansowej wartość weksla może być znaczna pomimo niewypłacalności głównego dłużnika w tym wypadku wystawcy. Gdy nie ma indosów lub indosanci to firmy w słabej kondycji finansowej cena rynkowa jest niewielka.

Podsumowując, można stwierdzić, że zastosowanie weksli w obiegu finansowym jest obecnie w Polsce niewielkie. Wynika to w dużej mierze z nieznajomości możliwości i zasad ich stosowania. Z drugiej strony przy wystawieniu do sprzedaży dwóch wierzytelności wobec tego samego dłużnika jednej udokumentowanej przeterminowana fakturą VAT a drugiej z prawidłowo wypełnionego weksla, ta druga łatwiej znajdzie nabywcę i może osiągnąć wyższą cenę. Wynika to z faktu, że w przypadku wierzytelności udokumentowanej fakturą VAT dłużnik może skutecznie opóŻniać jej zapłatę poprzez zgłaszanie różnego rodzaju zarzutów (reklamacje jakościowe, ilościowe, terminowe, zarzuty potrącenia a nawet nieistnienia zobowiązania). Może również przeciągać proces poprzez żądanie powoływanie biegłych itp. W przypadku weksla tego rodzaju wybiegi są znacznie ograniczone. Szczególnie w branży budowlanej szersze zastosowanie weksli umożliwiłoby uniknięcie wielu kłopotów z odzyskaniem należności. Wymaga to jednak jak wspomniano szerszego upowszechnienia wśród przedsiębiorców wiedzy o korzyściach płynących z zastosowania weksli w rozliczeniach z kontrahentami.

Julian Kinkel
Pomoc prawna w sprawach wekslowych
kancelaria (małpa) kpwig.pl
ODPOWIEDZ

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 37 gości